‘Laat de angst niet over je heersen, maar leef vanuit je verlangen’

Heleen Sytsma-van Loo | 15 oktober 2016
  • Interview
  • Thema-artikelen

Het komt erop aan waar je voor kiest. Dat is het antwoord van Mirjam van der Vegt (stiltecoach, schrijver, spreker) op de onveilige wereld waarin we leven. Ze maakte met haar gezin in 2013 een ernstig auto-ongeluk mee en kreeg het afgelopen jaar te maken met bedreigingen. ‘Alles wat je aandacht geeft, groeit. Dat geldt ook voor angst. Daarom kies ik er bijvoorbeeld bewust voor om het journaal niet te volgen, maar wel energie te steken in activiteiten voor vluchtelingen.’

(beeld Jaco Klamer)

(beeld Jaco Klamer)

Mirjam van der Vegt: ‘Als je het hebt over angst, dan is het gekke dat ik voor we op vakantie gingen al dat onrustige gevoel had van: als het maar goed gaat, als we maar veilig weer thuiskomen. En toen overkwam ons dus dat ongeluk. We waren op weg naar Kroatië toen we met 120 kilometer per uur een klapband kregen en over de kop sloegen. Het aparte was dat ik tijdens die vakantie de lokale bevolking wilde spreken over angst en verlangen, omdat ik over dat thema een roman wilde schrijven. Daar was ik dus al door geïntrigeerd en mee bezig. Ik zie die twee dingen daar in Kroatië heel dicht bij elkaar komen: angst en verscheurdheid vanwege de burgeroorlog van de jaren negentig, en verlangen, vrede en heelheid omdat het landschap daar zo paradijselijk mooi is. En toen was er ineens dat ongeluk en werd ik persoonlijk geconfronteerd met angst. Ik werd stilgezet.’

Waar was je rond het auto-ongeluk bang voor en hoe ging je daarmee om?
‘Tijdens de crash zelf was ik niet bang, terwijl ik wel degene was die achter het stuur zat. De angst kwam pas daarna. Toen zag ik opeens overal om me heen de beperktheid en de vergankelijkheid van het leven. Wat ik gaandeweg leerde, was om die angst in de ogen te kijken in plaats van weg te drukken. Achter elke angst gaat een verlangen schuil. Bij mij was dat het verlangen om er te zijn. Ik verloor letterlijk de controle over het stuur en daarmee over het leven, en dat laatste gevoel bleef nog heel lang hangen. Het was niet alleen angst voor autorijden, alle angsten kwamen naar boven.

Dat is wat ik ook zie gebeuren bij andere mensen die iets traumatisch meemaken. Dat kan iets groots zijn, zoals een ernstig verkeersongeluk, maar ook een verlies of bijvoorbeeld een verkering die uitgaat. Als mensen stilgezet worden, steekt angst de kop op.

Tijdens trainingen vergelijk ik angst met golfballen die je met veel moeite onder de oppervlakte weet te houden. In christelijke kringen wordt angst vaak rationeel weggeredeneerd: je hoort niet bang te zijn, want liefde sluit angst uit en God waakt toch over je leven. Toch is die angst er wel. Komt door een trauma het balletje van de angst omhoog, dan doe je je uiterste best om het zo snel mogelijk weg te gooien, want je weet je er geen raad mee. We hebben niet geleerd om onze angst rustig in de ogen te kijken en er een aantal vragen aan te stellen. Angst hoeft namelijk niet per se bestreden te worden. Als we lucht, ruimte en Gods liefde bij de angst brengen, is God in staat zelfs jouw grootste angst om te buigen. Het doel is niet om angstvrij te leven, maar om angst op een goede manier te gebruiken en te laten transformeren door Jezus.’

‘Het was niet alleen angst voor autorijden,
alle angsten kwamen naar boven’

Afgelopen jaar werd je van verschillende kanten bedreigd, onder meer door extreemrechts en vanuit IS-hoek. Hoe reageer je daarop?
‘Niet iedereen kan het waarderen dat wij Jezus’ liefde laten zien aan moslims en dat we samen met vluchtelingen het leven vieren. Van die bedreigingen is aangifte gedaan bij de politie, maar dat is geen oplossing voor de angst. Nu heb ik sterk het gevoel dat het erop aankomt waar ik voor kies. Geef ik toe aan mijn angst of leef ik vanuit mijn verlangen naar wat mooi en heel is en naar vrede? Dat klinkt misschien gemakkelijk, maar dat is een heel proces dat mij bracht tot het punt: als ik dan hiervoor moet sterven, dan is dat zo. Dat gaat heel diep. En zo’n keuze maak je alleen maar samen met God.’

Wat bedoel je precies met ‘leven vanuit je verlangen’? Het klinkt mooi, maar wat ongrijpbaar.
‘Om bij het beeld van die golfbal te blijven: in plaats van te worstelen met die golfbal die zich maar moeilijk onder de oppervlakte laat duwen, kun je met Gods hulp liefde, lucht en ruimte in je leven brengen, zodat de golfbal een strandbal wordt waarmee je kunt spelen. Een strandbal opblazen kost inspanning, je wordt er moe van. Maar als je wilt dat angst niet de baas over je wordt, moet je je energie steken in liefhebben en vertrouwen. Dat is een keuze: gaan voor je verlangen in plaats van voor je angst.

Angst stelt je voor een keuze: erin meegaan, je ertegen verzetten of ervan leren en erdoor groeien. Daarmee bedoel ik: je kunt ervoor kiezen om er alles aan te doen om datgene waar je bang voor bent te bestrijden. Je kunt onveilige situaties uit de weg gaan en daarmee proberen om je angst de kop in te drukken. Of je kijkt je angst in de ogen en gebruikt dat om jezelf beter te leren kennen en verder te komen in je persoonlijke ontwikkeling en je relatie met God. Langs die weg kun je met hulp van Gods Geest en dankzij Jezus leren leven zoals God het bedoeld heeft: als vrij mens. Als je wilt dat de angst niet de baas over je wordt, dat je er niet door geknecht wordt, kun je het proberen te zien als middel om dicht bij je hartsverlangen te komen. Blijkbaar ben je bang om iets kwijt te raken wat je ontzettend dierbaar is. Wat is dat dan en hoe werk je daaraan in je leven?

Angst is vaak bewust of onbewust bang zijn om tekort te komen: mag ik er wel zijn, zien ze mij wel staan, krijg ik wel genoeg liefde, aandacht, bezit? Die verlangens zijn niet per se verkeerd; het gaat erom waarin je de bevrediging ervan zoekt. De angst de baas worden is leren leven van Gods genade. Meer heb je niet nodig.’

‘Angst is vaak bewust of onbewust bang zijn om tekort te komen:
mag ik er wel zijn, zien ze mij wel staan?’

Kun je dat met een voorbeeld verduidelijken?
‘Als je bang bent, klamp je je vaak automatisch vast aan iets wat je bezit of wat je kunt doen. Maar bij God mag je gewoon zijn, mét je angst. Jezus wil je het leven geven in al zijn volheid. Als iemand bij mij komt die te maken heeft met angst, kijken we naar hoe vol de agenda van die persoon zit. Waar zit hij of zij allemaal aan vast? Is er ruimte om simpelweg bij God te zijn?

Mirjam van der Vegt: 'Kijk je angst in de ogen en gebruik dat om jezelf beter te leren kennen en verder te komen in je persoonlijke ontwikkeling en je relatie met God.' (beeld Jaco Klamer)

Mirjam van der Vegt: ‘Kijk je angst in de ogen en gebruik dat om jezelf beter te leren kennen en verder te komen in je persoonlijke ontwikkeling en je relatie met God.’ (beeld Jaco Klamer)

Soms is de oplossing gewoon snoeien en ruimte geven aan liefde, een andere keer is het moeilijker. Dan zit de angst diep en is het een angststoornis geworden. Je hebt dan professionele hulp nodig, misschien wel langdurig. Maar ook daar geldt: richt je niet alleen op de angst, maar ook op het feit dat je een geliefd kind van God bent. Daar aandacht aan besteden gaat niet vanzelf. Dat vraagt om een radicale keuze, die pijn en moeite kost.

Van de Deense filosoof Søren Kierkegaard heb ik in dat verband geleerd om verlangens te onderzoeken en te toetsen hoe belangrijk ze voor je zijn. Hij zegt: ga bij jezelf na of je iets wis en waarachtig wilt, of je er iets voor wilt doen of voor wilt laten, en of je ervoor wilt lijden. Het leven vanuit je hartsverlangen is dus niet de weg van de minste weerstand kiezen, maar een kwestie van oefenen en ruimte maken voor je hart.’

Hoe verhoudt zich dat tot Gods werk in mensen?
‘Het kan misschien wat activistisch overkomen, maar ten diepste hebben we het hier over het mysterie van Gods werk in ons. Het nastreven van je verlangen is geen doel op zich; het doel is liefhebben en dat is voluit Bijbels. Alleen Gods Geest kan dat in mensen tot stand brengen. Tegelijk staat de Bijbel wel vol met aansporingen: maak je geen zorgen voor de dag van morgen, en vooral: mijn genade is u genoeg.

Ik denk dat het belangrijk is dat we, als we een verlangen bij onszelf bespeuren, de angst niet wegredeneren. In de psalmen zie je noodkreten en rauwe angst staan naast de prachtige zekerheid dat God onze beschermer en bewaarder is en dat ons met Hem aan onze zijde niets zal overkomen. Als we ons meer zouden toevertrouwen aan dat mysterie, denk ik dat we vrijere mensen zouden zijn en minder bang.’

In het begin had je het over activiteiten voor vluchtelingen. Hoe passen die in het gaan voor je verlangen in plaats van je te laten knechten door je angst?
‘Vluchtelingen, asielzoekers, mensen uit andere culturen – ze worden in de media vaak negatief neergezet, als een bedreiging en als een probleem waar we mee opgezadeld zitten. Bij mij ontstond een jaar of twee geleden het verlangen om daar iets positiefs tegenover te zetten, iets wat vertrouwen uitstraalde en samenbond. Samen met anderen heb ik me toen ingezet om gewoon feest te gaan vieren met vluchtelingen. Feestvieren doe je namelijk in het hier en nu. Vluchtelingen hebben vaak een angstig verleden en een onzekere toekomst. Het feest ‘Dansen voor vrede’ dat we uiteindelijk georganiseerd hebben, was bedoeld om in het heden vreugde en verbinding te beleven met elkaar.

Het organiseren van dit dansfeest was ook typisch zo’n verlangen waar doorzettingsvermogen voor nodig was en dat ons als organisatie bloed, zweet en tranen heeft gekost. Aanvankelijk traden we ermee in de publiciteit, waardoor het steeds groter werd, maar er ook verkeerd publiek op af dreigde te komen. De politie kon toen de veiligheid niet meer garanderen. We hebben het een half jaar moeten uitstellen en er in die fase weinig ruchtbaarheid meer aan gegeven. Op 1 september hebben we een prachtig feest mogen vieren op een fantastische locatie. Wat zijn we blij dat we hebben geluisterd naar het verlangen naar verbinding, in plaats van naar de angst!’

Meer lezen? Mirjam van der Vegt schreef over angst Durf te leven. Vrij bewegen in een angstige wereld. Kijk ook op haar website www.mirjamvandervegt.nl.

Over de auteur
Heleen Sytsma-van Loo

Heleen Sytsma-van Loo is neerlandicus en redacteur van OnderWeg.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief