Mirjam van der Vegt: ‘Rust is het beginpunt van alles’

Haar boek De kracht van rust werd uitgeroepen tot het beste spirituele boek van 2021. Maar hoe bewaart auteur en stiltetrainer Mirjam van der Vegt zelf de rust in wankele tijden? ‘Ik ben geen goeroe, ik mag dagelijks door de mand vallen – en dat doe ik met verve.’

(beeld Jorgen Caris)

‘Ik zou mezelf niet hebben uitgekozen als stiltetrainer. Als je mij ontmoet en een stil iemand verwacht, val ik tegen. Mensen verwachten soms een non-achtig figuur, maar dat ben ik totaal niet, zo ingetogen, een beetje stillig. Al dacht ik aanvankelijk wel, toen ik met het thema stilte aan de gang ging, dat ik wat meer op die nonnen moest gaan lijken, om mijn verhaal wat geloofwaardiger te maken.’ Ze lacht. ‘Pas toen ik aanvaardde dat ik niet zou veranderen en blijkbaar dit werk mocht doen zoals ik ben, ontspande ik.’

Ervaar je wel dat God jou heeft uitgekozen om dit werk te doen?
‘Dat zijn grote woorden, maar ik ervaar dat God mij gebruikt in zijn plan. Ik geloof niet dat Hij een groots plan met mijn leven heeft, maar Hij gebruikt mijn leven voor zijn grootste plan. Dat lucht nogal op, en het is léuk! Ik voel me vereerd. Ik houd van avontuur en kan volmondig zeggen dat rust het grootste avontuur in m’n leven is. Rust is niet saai, zoals veel mensen denken, maar brengt je – via God – op nieuwe wegen. Dit werk brengt me meer in verbinding met God, anderen en mijzelf. Er zijn mensen die ondanks jarenlange hulpverlening pas in de stilte tot genezing van allerlei mentale kwalen komen; Gods liefde raakt hen aan en dat blijkt helend. God had bijvoorbeeld gezegd dat ik een ondernemer moest vragen om deel te nemen aan een jaartraining. Dat vond ik doodeng, ik wist dat hij er niks mee had, maar God zei elke ochtend weer: “Bel hem op en vraag of ‘ie mee wil doen.”’

Hoe zegt God dat?
‘Ik vraag elke ochtend: wat wilt U dat ik vandaag doe? Deze ondernemer kwam dan steeds in mijn gedachten. Ik schoof het een halfjaar voor me uit – ik ben ook weleens ongehoorzaam. Daarna belde hij mij op en vroeg of ik nog wat moois voor hem had. Ja, een stiltetraining, zei ik, maar dat is vast niks voor jou. Desondanks is ‘ie eraan begonnen. Laatst zei hij: “Mirjam, ik weet niet wat er gebeurt, maar ik ervaar zo’n enorme vreugde. Dit is geen training, het is gewijde ruimte!” Dan denk ik: dit kan ik niet bewerkstelligen, dat kan de Geest alleen. Dat van die vreugde herken ik ook bij mezelf. Als journalist ging ik van onderwerp naar onderwerp. Nu zeggen mensen weleens: je bent al zolang met stilte bezig, zou je er niet eens mee stoppen? Nou: nee! In de stilte vind ik elke keer weer een schat van vreugde.’

Wat doe je tijdens zo’n training?
‘In een jaartraining help ik mensen eerst tot hun kern te komen: hoe God hen ziet, je kiemkracht ontdekken. Daarna is het vooral mediteren met de Bijbel, via lectio divina, en zo jouw waarde leren ontdekken. Mijn ervaring is dat het bijzondere vooral tijdens die meditaties gebeurt. Daarom kan ik deze trainingen niet zonder God geven, dan is het niet zo krachtig.’

‘Ik ben helemaal niet goed in liefhebben’

In deze coronatijd is de woonkamer steevast ontploft, vertelt Mirjam. Het is altijd een zoete inval van kinderen. ‘Daarbij heeft Covi, het konijn, m’n lievelingsplantje kapot gemaakt, omdat de kinderen hem niet terug in z’n hok hadden gestopt. Ik heb die dingen moeten leren loslaten. Ik heb mezelf leren afvragen: waarvoor wil ik beschikbaar zijn? Het antwoord: voor liefde. Ik kan de hele dag als een kenau achter mijn tienjarige dochter aanrennen omdat ze zo’n sloddervos is, maar dat is voor niemand leuk, dus ruimt iedereen op zaterdag alles op. Het heeft ook met perspectief te maken; als je vanwege corona fulltime thuis bent, is rommel het ergste wat er is. Ik kom net terug van een wandeling met iemand die ik train, en zo’n uitstapje helpt de boel te relativeren.’

In haar boek Lucht in je gezin beschrijft Mirjam enkele oefeningen voor het gezin die zeker nu behulpzaam kunnen zijn. Wat ze zelf onder andere toepast, is een minuut stilte voorafgaand aan de maaltijd. ‘Dan kijken we elkaar in de ogen. Mijn jongste dochter initieert het weleens: “Iedereen is zo druk, laten we even stil zijn!” Soms is alleen die stilte ons gebed. Een andere oefening is samen naar de sterren kijken; mijn man Alex slaapt geregeld met de kinderen buiten. Ook zoiets kan je perspectief veranderen, dat je onder de sterrenhemel weer beseft hoe nietig wij zijn. Die verandering van perspectief is essentieel, want onder stress wordt je blik vernauwd. De psalmdichter David schrijft niet voor niets: “Geef mij ruimte als ik belaagd word.” Als mens heb je ruimte nodig om de zaken in het juiste perspectief te zien.’

Lukt het nog een beetje, stiltetrainer zijn met de kinderen fulltime thuis?
‘Het lukt, maar chaotisch is het wel. Ik leer flexibel zijn. Zelf rust vinden is nu absoluut ingewikkelder, maar tegelijk sluit ik daardoor makkelijker aan bij mensen die ik train. Gelukkig maar, want ik ben geen goeroe. Ik mag dagelijks door de mand vallen – en dat doe ik met verve. We zijn samen aan het oefenen, zo zie ik het maar. Ik noem mezelf ook geen therapeut, maar medepelgrim. En de basis van rusten moet genade zijn, anders kun je die stilteoefeningen beter laten zitten. Dan leg je jezelf een nieuwe wet op. Zonder genade als basis had ik dit werk nooit kunnen doen.’

‘Als je haast hebt,
verdwijnt de liefde uit de dag’

‘Ik heb geen recht op overheidssteun, terwijl rust nu voor velen juist essentieel is. Zodoende bad ik aan het begin van de coronatijd: Heer, geeft U mij de creativiteit om hiermee om te gaan. Tijdens de eerste lockdown begon ik met een bomenfeuilleton; ik vroeg mensen stil te zitten bij een boom in hun voortuin om die vervolgens te tekenen. Bomen leren mij veel over wortelen en het verwachten van een open hemel. Binnen twee weken deden vierhonderd mensen mee. Een giftgever heeft geregeld dat al die tekeningen gebundeld zijn in boekvorm. Het bijzondere is dat veel niet-christenen ook meededen, tot managers aan toe.’

Ben je bewust actiever geworden buiten de christelijke bubbel?
Zeker. Gods rust is bedoeld voor iedereen. Daarom heb ik voor mijn nieuwste boek, De kracht van rust, een seculiere uitgever benaderd. Ik zou willen dat christenen zich vaker met niet-christenen verbinden en rust is daar een prachtig thema voor.”

Was het ook geen commerciële overweging, om je afzetmarkt te verbreden?
‘Nee, het was eerder spannend. In de christelijke hoek verkoop ik wel, maar daarbuiten moet dat nog maar blijken. Dat het zo goed uitpakt, had ik niet verwacht en zie ik als een hemels cadeautje. Ik geef naar aanleiding van mijn laatste boek ook trainingen in het bedrijfsleven, aan managers en directeuren, er komen zelfs reiki-masters op mijn pad. Als ik met iemand optrek in een jaartraining, begin ik waar die ander zit. Wel leg ik uit dat Jezus erbij is. “De basis van rust is genade, en die haal ik bij Jezus vandaan.” Dat vinden de meeste mensen prima.’

Hoe begin jij je dag?
‘Dat wisselt. Soms begint mijn dag al om vijf uur, maar ik slaap ook weleens uit tot zeven uur. De eerste vraag die ik God stel, is: hoe kan ik vandaag liefhebben? Dat heb ik van de monnik Ray Simpson van Holy Island geleerd, die zei dat ‘ie op z’n tachtigste voor het eerst leerde liefhebben. Ofwel: je leert dagelijks bij over wat liefhebben is. Dat wil ik hem kunnen nazeggen. Liefhebben is de moeilijkste én grootste opdracht.”

Ken je liefdeloze dagen?
‘O, zéker. Ik ontdek steeds meer dat ik helemaal niet goed ben in liefhebben en dus een leven lang mag leren. Ze zeggen weleens: haast maakt kunstenaars en heiligen kapot. Dat is zo. Als je haast hebt, verdwijnt de liefde uit de dag. Helemaal niet leuk. Dan helpt het mij niet te focussen op het elimineren van die haast, maar op het erbij betrekken van de liefde. Soms zie ik op mijn to do-lijst dat het geen erg liefdevolle dag dreigt te gaan worden. Ik moet dan bijvoorbeeld ruimte inplannen tussen twee trainingen door, anders ben ik niet in staat echt naar iemand te luisteren. Let wel: dit blijft voor mij een zoektocht. Het is niet zo dat ik perfect in staat ben een evenwichtig leven vol rust te leiden omdat ik daar toevallig van alles over opgeschreven heb. Ik begin mijn laatste boek niet voor niets met een gigantische blunder van mezelf.’

‘Naar je angsten luisteren betekent
nog niet dat je ze gehoorzaamt’

Aan welke karaktereigenschap van jezelf heb je een hekel?
‘Dat ik niet goed op m’n handen kan zitten. Net als liefhebben is dat iets wat ik m’n leven lang zal mogen leren. Op welke momenten? Als het moeilijk wordt. Mijn leerproces is: gewoon zijn bij wat is, in plaats van oplossen en doen. Ik ben een doener en een praktijkmens, daarom maak ik rust graag praktisch.’

Je zegt ergens dat mensen vaak moeite met stilte kunnen hebben, omdat ze bang zijn voor hun angsten. Heb jij nog angsten, en zo ja, staat die angst jou als stiltetrainer in de weg?
‘Zeker. Onderweg naar stilteretraites bespeur ik bij mezelf vaak angst om stil te zijn, terwijl ik het al talloze keren heb gedaan. Ik weet dat dit het angstige kind in mij is dat zegt: “Wie gaat er nu een weekend stil zijn, ga ‘s wat doen!” Inmiddels kan ik daarom glimlachen; naar je angsten luisteren betekent nog niet dat je ze gehoorzaamt. Die fase van weerstand tegen de stilte is interessant, die zegt veel. Anselm Grün zegt: “Achter je grootste angst schuilt je grootste verlangen.”’

En wat is die grootste angst bij jou?
‘Ik denk om de verbinding te verliezen, met anderen, mezelf en God. Ik ga dan hard werken om die verbinding te herstellen, terwijl ik juist tijdens mijn burn-out, twaalf jaar geleden, heb geleerd dat God Zich aan mij wil verbinden zonder dat ik hard werk. Heerlijk om te beseffen.’

Naast die burn-out heb je ook een serieus auto-ongeluk gehad, en je man werd hartpatiënt. Welke gebeurtenis heeft het meeste impact op je gehad?
‘Een ander dieptepunt, namelijk onze huwelijkscrisis, vijf jaar geleden. We zaten beiden op een compleet ander level. Zó elkaar niet begrijpen, ik vond het verschrikkelijk. Als je het niet hebt meegemaakt, weet je niet hoe erg zoiets is. Ik wist niet hoe wij ooit samen oud moesten worden. Dat wij nog bij elkaar zijn, is een wonder; alsof we uit het dal van dorre doodsbeenderen zijn opgewekt – ja, echt. Ik ben er bewust open over, omdat veel mensen in een huwelijkscrisis zitten zonder erover te praten. Nadat ik hierover een interview in het Nederlands Dagblad had gegeven, zijn we bedolven onder de reacties en vroeg menigeen: “Geef mij de naam van jullie therapeut.”’ Lachend: ‘Die man zit nooit meer zonder werk. Dat we hulp hebben gevraagd, is onze redding geweest. Hulp vragen heb ik geleerd tijdens mijn burn-out; daarmee verbind je jezelf in je kwetsbaarheid aan anderen. We leerden stilstaan bij elkaars pijn en behoeftes. Vaak zijn we geneigd onze pijn bij de ander op het bordje te leggen, maar ik heb geleerd dat je verantwoordelijkheid moet dragen voor je eigen pijn en die eerlijk voor het voetlicht moet brengen.’

De kerk vernieuwt

‘Ik hoor vaak de kritiek dat de aandacht voor rust en stilte een hype is die wel weer overwaait. Maar nee, rust is het beginpunt van alles,’ zegt Mirjam. En als er één moment is dat mensen meer dan ooit behoefte hebben aan die rust, is dat nu, constateert ze. ‘Het is vervolgens aan de kerk om mee te bewegen met die behoefte. De vraag is nu: durven we te ontvangen wat God in deze tijd voor de kerk in petto heeft of gaan we zelf weer keihard aan het werk? Voor het voortbestaan van de kerk ben ik niet bang. Zoals een liedje van LEV het bezingt: God houdt zijn kerk in leven. Ik snap dat mensen bang zijn dat oude, vertrouwde vormen verdwijnen, maar dat gebeurt! De kerk vernieuwt. Laten we als kerk wat meer nieuwsgierig zijn naar die ontwikkelingen.’

Geïnspireerd door magazine OnderWeg? Neem een gratis proefabonnement.