Een ontwikkelingsperspectief op geloven

Geloof ontwikkelt zich een leven lang. Elke levensfase heeft eigen kenmerken die van invloed zijn op de relatie met God. In de Bijbel zie je hoe God steeds aansluit bij mensen in hun specifieke situatie. Jong, oud, rijk, arm, machtig of kwetsbaar, Hij ontmoet ons waar wij zijn. Ook thuis en in de kerk kun je aansluiten bij de uitdagingen, kansen en vragen van die levensfasen.

Baby/dreumes

Wie is er voor mij?

Hechting en vertrouwen
De basis om een relatie aan te kunnen gaan is hechting. Die ontstaat van jongs af aan als een kind zich gezien en gehoord voelt. Daarbij spelen de zintuigen een belangrijke rol.

• God is de grote IK BEN ER. Wees als ouder een ‘ik ben er voor jou’ en weerspiegel zo Gods liefde.
• Zorg als je oppast voor veiligheid en geborgenheid zodat de kinderen daarin iets van Gods liefde voelen.
• Koppel geloven aan de zintuigen: zing eenvoudige liedjes, aai, knuffel, spreek met een lieve stem en maak oogcontact.

Peuter

Wat herken ik?

Herkenning en houvast
Bij peuters gaat taal in toenemende mate een rol spelen in hun ontwikkeling. Vaste rituelen geven structuur en houvast aan het leven van een kind. In deze fase komen ze tot de ontdekking dat ze een eigen persoon zijn met een eigen wil.

• Gebruik herkenbare woorden en herhaal verhalen en liedjes.
• Geloof wordt een vanzelfsprekend onderdeel van hun leven als jij je geloof regelmatig uit in herkenbare woorden of handelingen. Ook al begrijpen ze het nog niet, ze gaan dit wel koppelen aan de warmte die ze erin voelen.
• Zorg dat het oppassen tijdens de dienst of het programma voor peuters via een vaste structuur verloopt. Gebruikt bijvoorbeeld altijd hetzelfde openingsliedje, een standaard gebed en dezelfde volgorde.
• Verweef vaste geloofsrituelen in het dagelijks leven van je kind. Denk aan bidden bij de maaltijd, christelijke muziek tijdens het spelen, feestelijk eten op zondag of bijbellezen voor het slapengaan.
• Geef peuters binnen de vaste structuren een aanbod om uit te kiezen. Houd de opties wel beperkt want als de keuze te groot is, wordt het kind onzeker.

Het jonge schoolkind

Wat kan ik nadoen?

Imitatie en verwondering
Kinderen leren in deze fase veel door spelenderwijs iets na te doen. Fantasie en werkelijkheid lopen door elkaar, waardoor alles mogelijk is in hun magische wereldbeleving. Inzicht in eigen fouten en schuldbesef zijn nog lastig op deze leeftijd.

• Geef de ruimte aan hun fantasie en probeer die niet weg te redeneren. Stimuleer de inleving en verwondering. Laat hen spelenderwijs leren door kerkje te spelen of bijbelverhalen na te doen.
• Stimuleer hen om zelf te gaan bidden in hun eigen woorden en laat hen meedoen aan geloofsrituelen.
• Leg nog niet de focus op schuld en genade, maar vertel concrete bijbelverhalen over Gods liefde en wonderen. Verwonder je samen met hen.

Het oudere schoolkind

Wat kan ik leren?

Relaties en vaardigheden
Kinderen ontwikkelen in deze fase hun sociale, emotionele en cognitieve vaardigheden. Interactie met leeftijdsgenootjes is belangrijk. Ze zijn vaak leergierig en het abstracte denken begint zich te ontwikkelen. Ze ontdekken hun talenten en gaan van nadoen en meedoen naar zelf doen.

• Stimuleer contact met leeftijdsgenoten in de kerk. Bespreek thema’s als vriendschap, pesten, prestaties en falen.
• Deze fase is een uitgelezen kans om bijbelkennis aan te bieden. Daag hen uit om te leren door leuke werkvormen te gebruiken, zoals een quiz of jongens-tegen-de-meiden. Vanaf deze leeftijd begrijpen ze het concept ‘geschiedenis’, dus bied niet alleen losse feiten aan, maar ook inzicht in de historie en de grote lijnen van de Bijbel.
• Stimuleer de zelfstandigheid in bijbellezen en bidden, maar ook bij het inzetten van hun talenten voor God en mensen.

Tip
Kerken zijn vaak gewend om te investeren in geloofsleren bij tieners. Als je kijkt naar de verschillende levensfasen is het veel logischer en efficiënter om te investeren in geloofsonderwijs aan kinderen tussen de 8 en 11 jaar. De methode ‘Spoorzoeken in de Bijbel’ op lerenindekerk.nl biedt materiaal daarvoor, inclusief een mooie tijdlijn van de Bijbel.

Tiener

Wie ben ik?

Identiteit en gemeenschap
In de puberteit vinden er grote lichamelijke en mentale veranderingen plaats. Tieners gaan op zoek naar hun eigen identiteit. Ze ontwikkelen hun zelfbeeld in relatie tot anderen. Ze hebben een diep verlangen ergens bij te horen. Het pleziercentrum in hun hersenen maakt overuren.

• Het is in deze fase extra belangrijk om de relevantie van het geloof voor hun leven duidelijk te maken, omdat ze in beslag genomen worden door de vraag ‘wie ben ik?’ en weinig ruimte hebben in hun hoofd om verder te kijken.
• In Gods liefde kunnen tieners hun identiteit vinden, ook wanneer ze afwijzing ervaren. Weerspiegel als ouder, jeugdleider of gemeentelid Gods onvoorwaardelijke liefde voor hen.
• Werk in het jeugdwerk aan de onderlinge band zodat tieners een peergroup hebben in de kerk.
• Samen lol hebben, stimuleert een positieve geloofsontwikkeling. Gebruik creatieve vormen om met geloofsthema’s bezig te zijn.

Jongere

Waar loop ik warm voor?

Inzicht en radicaliteit
Jongeren zijn in staat om vanuit een ander te denken en ontdekken daarmee een wereld aan overtuigingen. In die wirwar kiezen ze hun eigen weg. Doordat ze zich inleven in een ander en een eigen identiteit construeren, hebben ze behoefte aan idealen en radicaliteit. Ze willen zich ergens hard voor maken.

• Geef inzicht in wat er te geloven valt en help jongeren om zich daarop te oriënteren. Bied ruimte om te twijfelen, te experimenteren en hun eigen weg te gaan, zodat het geloof echt iets van henzelf wordt.
• Benadruk de radicaliteit van Jezus. Ga samen met jongeren het avontuur aan om je in te zetten voor de idealen van het evangelie.

Jongvolwassene

Waarin vind ik rust?

Ruimte en ontspanning
Jongvolwassenen analyseren wat waar en oprecht is. Ze gaan kritisch denken over anderen en zichzelf. Ze staan voor het eerst op eigen benen en hebben hoge verwachtingen van zichzelf en het leven. Gecombineerd met de verwachtingen van de samenleving kan dit zorgen voor prestatiedruk en een gevoel van tekort schieten.

• Geef ruimte om vragen te stellen en maak thema’s als ‘geloof en wetenschap’ bespreekbaar. Geef hun, met hun kritische denken en creativiteit, een eigen inbreng in de kerk.
• Leg hun geen maatstaf op om aan te voldoen, maar laat hen ervaren: bij God mag je zijn zonder te presteren, bij Hem ben je welkom met je tekortkomingen. Bied rituelen en vormen voor meditatie aan om rust te vinden bij God.

Twintiger of dertiger

Hoe kan ik groeien?

Dynamiek en fundament
Als een twintiger of dertiger zich gaat vestigen, gaan nieuwe verplichtingen een vast onderdeel van het leven uitmaken: baan, partner, gezin, taken in de kerk. De hoge productiviteit maakt het leven behoorlijk hectisch en er blijft weinig energie en tijd over om te investeren in het persoonlijke lijntje met God.

• Geef als kerk toerusting voor de taken en verantwoordelijkheden die mensen op zich nemen. Benadruk tegelijk dat geloven geen kwestie van hard werken is, maar van ontvangen.
• Inspireer hen hoe geloven onderdeel kan zijn van het gewone leven. God is het fundament onder je bestaan en verbindt al die verschillende rollen en taken aan elkaar.

Veertiger of vijftiger

Wat is het waard?

Stabilisering en herwaardering
Volwassenen in deze levensfase besteden een groot deel van hun tijd aan hun baan of vrijwilligerswerk en hebben vaak een breed netwerk. Er is minder hectiek en meer ruimte om het leven, prestaties en gemaakte keuzes te evalueren. Veel mensen gaan in deze fase ook hun geloof evalueren.

• Bied bezinning en toerusting over de plek van het geloof op de werkvloer en in de samenleving.
• Bemoedig mensen in deze fase met de boodschap dat God aanwezig is in bezinning en crisis. Hij geeft het leven waarde zonder de imperfecties weg te poetsen.
• Geef ruimte om met zichzelf en God te worstelen. Bied nieuwe vormen aan die passen bij de nieuwe betekenis die mensen na een periode van bezinning of crisis aan hun leven en geloof geven.

Vijftiger of zestiger

Hoe ben ik oprecht?

Spiritualiteit en ontvangen
In deze fase combineren volwassenen deelname aan de arbeidsmarkt vaak met mantelzorg of oppassen op de kleinkinderen. Een druk bestaan dus, terwijl de energie begint af te nemen. Na het doorlopen van diverse fasen en crises ontstaat er levenswijsheid. Ze hoeven zich niet zo nodig te bewijzen of alles uit het leven te halen. Ze zijn op zoek naar wat er oprecht was en is als het gaat om hun eigen plichtsgetrouwe inzet voor God en kerk.

• Creëer een plek voor eerlijke gesprekken en bezinning, waar spiritualiteit nieuw leven ingeblazen wordt.
• Laat mensen in deze fase ervaren dat ze zorg en zegen mogen ontvangen. God neemt verantwoordelijkheid voor hen, waar zij gewend zijn verantwoordelijkheid te nemen voor anderen.

Oudere

Hoe kan ik balans vinden?

Loslaten en delen
Het pensioen is aangebroken en de gepensioneerden kunnen genieten van de rust die dit met zich meebrengt. Tegelijkertijd begint een zoektocht naar een nieuwe balans in het leven en in de betrokkenheid bij de kerk. In deze fase zijn mensen vaak vitaal en levenslustig.

• Het kan in deze fase lastig zijn om veranderingen in de kerk bij te benen. Blijf ook hun geloofstaal spreken door vormen en tradities die bij hen passen.
• Stimuleer hen om betekenisvol aanwezig zijn, ook als ze minder actief zijn. Moedig hen aan om iets van zichzelf te delen met andere generaties. Hun levensverhaal en geloof kunnen een bron van inspiratie zijn.

Bejaarde

Hoe kijk ik terug?

Accepteren en danken
Ouderen krijgen in deze fase te maken met ziekte, beperkingen en het overlijden van leeftijdsgenoten. Ze moeten aanvaarden dat ze afhankelijk worden van zorg en eenzaamheid ligt op de loer. Het is een tijd om terug te kijken op het leven, herstel te zoeken voor gemaakte fouten en gemiste kansen te accepteren.

• Moedig hen aan om samen met God terug te kijken. Help hen woorden en rituelen te vinden om hun dankbaarheid te uiten voor alles wat God hen gegeven heeft en hun leven te zien in het licht van Gods genade.
• In hun dankbaarheid, afhankelijkheid en acceptatie kunnen ze een geloofsvoorbeeld zijn voor andere generaties. Organiseer geloofsgesprekken met hen en andere leeftijdsgroepen.
• Bied inspiratie en perspectief op wat er na dit leven komt, door toerusting, bijbelstudie, preken of gesprekken.