Het zielsproces van Kerst

Tim Vreugdenhil | 19 december 2020
  • Opinie

Eind oktober al meldden verkopers van kerstbomen een recordverkoop, soms tot vijftig procent meer dan in dezelfde periode vorig jaar. Kerst wordt in dit coronajaar belangrijker dan ooit. Iedereen voelt wel een beetje aan waarom. We zijn meer thuis en we willen dat het daar juist nu extra gezellig is. Maar advent en Kerst zijn ook een zielsproces. Meer dan anders stelt Kerst ons dit jaar voor de vraag: wat is het grote verhaal van God?

(beeld Edalin Photography/shutterstock)

(beeld Edalin Photography/shutterstock)

Wat bracht dit jaar? Wat heeft het ons gekost? Waar was en is God? Waarop durven we voor het nieuwe jaar te hopen? Al die vragen hebben in de kerkelijke traditie een brandpunt: het kind in de kribbe. Bij ieder tuincentrum kun je tegenwoordig, behalve een kerstboom, ook een ‘kindje Jezus’ kopen. Dat lijkt misschien kitscherig. Maar mij ontroert het ieder jaar weer hoe de oude paus Franciscus in de kerstnacht teder en eerbiedig zo’n ‘kindje’ in de kribbe van de Sint-Pieter legt. ‘Ik kom tot U en breng U, Heer, wat Gij mij hebt gegeven.’ Dat is waar we met Kerst mee bezig zijn.

Vaccin

Het recept van de kerstverhalen van Charles Dickens is bekend: eerst een lange, koude, soms eenzame winter vol armoede en dan wordt het Kerst. Die ene dag – mits echt gevierd – verdrijft de kilte van honderd andere dagen. Kerst is bij Dickens veel meer dan gezelligheid. Het is eerder een vaccin voor je ziel. Daarmee bouwt Dickens voort op de middeleeuws-kerkelijke traditie. Feestdagen waren in die tijd ontzettend belangrijk, met name vanuit een psychologisch en spiritueel begrip van de werkelijkheid. Een goed gevierde Aswoensdag werkt louterend. Een goede Kerstmis is hartverwarmend.

Ik denk dat Kerst dit jaar voor velen een opgave is: je kunt niet gewoon doen wat je ieder jaar doet. Maar daarmee is deze Kerst ook een kans. Gebruik bijvoorbeeld de decembermaand om de kilheid van het jaar 2020 te doorvoelen. De effecten van COVID op je lichaam en je ziel, op je relaties en netwerk. De onzekerheid over de toekomst. De vraag of God nog ergens in deze, in jouw wereld past. Met het antwoord op die vraag wordt het Kerst. Dan ben je klaar om goed nieuws te horen, bestemd voor mensen die veelal in het duister tasten.

Perspectief

Allemaal hebben we dit jaar nieuwe ervaringen opgedaan met iets dat we voor COVID ook al voelden: het gemis van een groter verhaal. Je redt het niet door alleen je eigen verhaal te vertellen, hoe belangrijk dat op zichzelf ook is. Bovendien is een verhaal dat alleen over de zorg gaat, over de economie of over een combinatie van beide, te mager. Aan maatregelen en cijfers ontbrak het dit jaar niet. Nooit eerder zijn de effecten van een wereldwijde ziekte zo intens gemeten. Maar meer dan ooit hoorden we deze herfst de klacht dat er geen perspectief is, geen verhaal over waar het heen gaat. De vraag is of jij het wel hebt, dat perspectief. Misschien gaat het bij jou wel ongeveer zo: je noemt jezelf christen, maar je kon dit jaar maar weinig naar de kerk; je bijbelstudiegroep of kring kwam amper samen en het viel nog niet mee om je goede voornemens over online inspiratie en contacten handen en voeten te geven. Als je eerlijk bent, lijkt het erop dat het christelijke verhaal meer in de vormen zit dan je had gedacht.

Gebruik de kersttijd om de
kilheid van 2020 te voelen

Wat nu? Opnieuw beginnen, lijkt me. Luisteren, echt luisteren naar het verhaal. Want dat is Kerst. In deze samenleving is het onze taak om ook anderen bij dit verhaal te betrekken. In de kern vertellen we elkaar dat het altijd weer licht wordt, dat we bij elkaar horen, en may God bless us, everyone. Dat is de blik naar buiten. Terwijl met Kerst je blik ook naar binnen is gericht, op het kind in de kribbe. Dat houdt die voornoemde zinnen scherp en heilig. Jezus is het Licht. In Jezus hoort God bij ons en wij bij Hem. In Jezus zegent God deze wereld.

Coca-cola

Een goede Kerst moet jouw kerst zijn, weet iedereen die zich met marketing bezighoudt. Bij Dickens is er veel ellende, maar niet zoiets als kerststress. Kleine Tim en zijn familie hoeven alleen maar aan tafel te gaan zitten: de kalkoen, de pudding en de muziek zijn ieder jaar hetzelfde. Bij ons werkt dat anders. Zoals alles in onze tijd heeft ook het kerstfeest een personal touch nodig. Kerst gaat over jou en wie jij om je heen wilt hebben. Coca-Cola levert dit jaar opnieuw een prachtige kerstcommercial af: give something only you can give. Het gaat over een visser-vader die het verlanglijstje van zijn dochter bij de kerstman wil bezorgen en daarvoor over hoge bergen en door diepe dalen moet. Uiteindelijk heeft het meisje maar een verlangen: dat haar vader op tijd thuis is voor Kerst. Alleen zij kan hem dat vragen. Alleen hij kan haar dat geven.

Opeens zie ik een christelijke commercial voor me. De camera laat een donker landschap zien en zoomt dan in: een hutje, een maxicosi, een baby, twee oogjes en een speen. Onder in beeld verschijnt opeens een tekst: something only God can give. Dat is wat engelen aan herders vertelden. En wijzen uit het oosten, getraind in spirituele rituelen en verhalen, begrepen de boodschap: hier geeft God zichzelf cadeau. Wat dat precies betekent voor jouw kerstfeest? Doe niet alsof de magiërs daar in de stal de geloofsbelijdenis van Nicea hebben opgezegd: ‘God uit God, Licht uit Licht’. Die formulering zou nog eeuwen op zich laten wachten. Een persoonlijk kerstfeest – voor jezelf of in kleine kring – bestaat in het zoeken naar jouw antwoord. ‘Voor ik als kind ter wereld kwam, zijt Gij voor mij geboren.’ Wat geloof jij dat God hier geeft? Wat geeft hij jou?

Het mooiste kerstcadeau is niet een flesje cola

Misschien nog scherper dan de kerk ziet Coca-Cola de implicaties van dit feest. Het mooiste kerstgeschenk is niet een flesje cola. Ook niet een bijbel of een goed verhaal. Hét cadeau, dat ben je zelf. Wat een magnifieke uitdaging voor ons allemaal, van welke kleur of afkomst of levensovertuiging, in welke sociale omstandigheden en met welke beperking dan ook. Dit jaar kwamen mensen meer dan ooit tegenover elkaar te staan. Terwijl in velen van ons een diep verlangen leeft om broeders en zusters te worden.

Geef jezelf

Geef jezelf, zegt zelfs Coca-Cola. Geef jezelf, roept het Nieuwe Testament op. Geef jezelf, zal ook de paus dit jaar op het Pietersplein preken. Mooie gedachte? Dan komt het er vervolgens op aan om te bedenken wat jij te geven hebt. Met jouw levenservaring, jouw hart, jouw inzicht, jouw naasten, jouw plek, jouw sensitiviteit, jouw vermogen om bepaalde mensen te zien en te begrijpen. Denk opnieuw aan dat middeleeuwse idee: een dag dit goed bedacht en doorvoeld, heeft impact op een heel jaar. ‘O zon die door het donker breekt, en ’t ware licht in mij ontsteekt, hoe heerlijk zijn uw stralen.’

In de kern vieren we met Kerst dat God geeft wat alleen Hij kan geven. En ik denk dat Coca-Cola er geen probleem mee heeft als ‘wij van de kerk’ voor het nieuwe jaar 2021 hun slagzin lenen. Een kerk die geeft wat alleen een kerk kan geven.

Over de auteur
Tim Vreugdenhil

Tim Vreugdenhil is founder van de Citykerk Amsterdam en stadspredikant van de PKN.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief