Wat leven we voor aan jonge mensen?

Al die crises in de wereld, hoe gaan we ermee om? Wat dragen we uit naar jongeren? Filosoof en spreker Evert Jan Ouweneel stelt zeven profetische houdingen voor. Hij sprak erover op de jeugdleidersconferentie van Kerkpunt.

Wat is er veel aan de hand in de wereld! Als jeugdleider, opvoeder of pastor kan het je soms al duizelen en een machteloos gevoel geven, laat staan wat het met jongeren doet. Sommigen zal het in de actiestand zetten, ze bezetten de A12 of rijden met de trekker naar het Malieveld. Maar het kan ons ook zo moedeloos maken of fatalistisch dat we vluchten in escapisme. Dan maar feestvieren en lol maken, want de wereld kunnen we toch niet meer redden. Of we vieren dat God liefde is, terwijl we het hoofd in het zand steken. Dat kan de bedoeling niet zijn, maar wat dan wel? Wat leven we voor aan de jonge mensen die ons zijn toevertrouwd?

‘Het is ook allemaal te veel,’ beaamt Evert Jan Ouweneel, terwijl hij het projectiescherm in zijn huiskamer opzet. ‘En te ingewikkeld, en daar probeer ik dan iets van te maken.’ Op het scherm verschijnt een complex plaatje, in het midden de aardbol en eromheen cirkelen problemen. ‘Het gaat er niet zozeer om of al deze 34 zorgelijke kwesties voor jou ook objectief waar zijn, maar of je er emoties bij hebt.’

Evert Jan heeft zich gespecialiseerd in samenvatten en overzicht geven. Hij trainde onder andere ambtenaren van Buitenlandse Zaken en stond in het theater met zijn programma De wereldgeschiedenis in een avond. Op de jeugdleidersconferentie van Kerkpunt vatte hij de crises van deze wereld samen in een paar slides. Wat speelt er? Hoe gaan we ermee om? Hij komt tot zeven profetische houdingen, maar dan zijn we al bij het einde van het verhaal.

‘Op een gegeven moment dacht ik: kan ik al die verontrustende kwesties op een enkele slide krijgen? Ik had mijn handen al vol met die pandemie, daarmee zijn we twee jaar druk geweest. En nu vragen we ons af: gaat Poetin die kernwapens echt gebruiken? En komt het ooit goed met de stikstof? En dan nog ruim dertig andere kwesties om wakker van te liggen.’

Heeft het er ook niet mee te maken dat tegenwoordig alle informatie beschikbaar is?

‘Over bepaalde dingen weten we helemaal niks, we lezen nauwelijks nog boeken. Van andere dingen weten we veel te veel. Een oude wijze citeren omdat je net diens boek gelezen hebt, zit er nauwelijks meer in. Maar we weten feilloos wat er allemaal niet klopt in ons land. Als het gaat om kennis, wedden we vaak op het verkeerde paard. Met kennis die gemakkelijk toegankelijk is, zijn we zo druk dat de wijsheid van eeuwen erbij inschiet.’

‘Maar voordat we dit hele gesprek zitten te emmeren over wat er allemaal niet klopt in ons land: laten we eerst kijken naar wat er allemaal wel goed gaat. Ik laat in mijn verhaal zien wat er in de wereld verbeterd is sinds 1800 en dat de meeste ontwikkeling heeft plaatsgevonden na 1990. Juist in de afgelopen periode gaan de dingen ongelofelijk goed. De extreme armoede in de wereld is sinds 1800 gedaald van 94% naar 10%. De helft daarvan is gerealiseerd in de afgelopen decennia. De geletterdheid, de vaccinatiedichtheid, de beschikbaarheid van schoon drinkwater zijn enorm toegenomen, net als toegang tot onderwijs. We zijn nog nooit zo gezond geweest als nu. Dat zijn wonderen! Ik koppel dat ook aan Christus’ heerschappij.

Ik voel een ‘maar’ aankomen.

‘Ik vind het belangrijk om dit eerst vast te stellen. Het gaat ons goed. Maar wat denken wij dan? Dat het natuurlijk niet zo zal blijven. Wij kunnen ons dat maar moeilijk voorstellen. Het punt is namelijk dat wij in de hoek zitten waar weinig te winnen valt en heel veel te verliezen. Decennialang hadden kinderen het beter dan hun ouders. Maar politici kunnen ons nu geen gouden bergen meer beloven, alleen dat het niet slechter zal worden. De rest van de wereld is jaloers op ons leven en wij pakken het niet. We zijn nog nooit zo gezond geweest als nu en wat is onze grootste zorg? Dat we ziek worden. We proberen vast te houden, omdat we bang zijn om het te verliezen. Dat is een angst waardoor momenten van dankbaarheid zomaar kunnen verdwijnen.’

Je noemt 34 kwesties waarover we ons zorgen kunnen maken. Geen wonder dat we bang zijn.

‘Ik zie hierin een viertrapsraket, waarbij de volgende fase wordt beïnvloed door de vorige. Allereerst zijn we gaan beseffen dat onze planeet kwetsbaar is geworden. Die moet op orde gebracht worden. Om dat te kunnen doen, zijn grote besluiten nodig, waarvoor we internationaal moeten samenwerken. Maar, en dat is de tweede trap, wij zijn als het Westen onze macht op aarde aan het verliezen. Landen als China, Brazilië en Indonesië trekken steeds steviger aan de touwtjes en het Westen levert in. Naar ons, Europeanen en Amerikanen, die vanouds altijd aan tafel zaten om de wereldproblemen op te lossen, wordt minder geluisterd. Nu mag Xi Jinping ook meepraten, een autoritaire leider van een communistisch land. Wij bepalen niet meer alleen de toekomst van de wereld, we moeten het samen met 195 landen doen. Bedenk eens hoeveel producten in onze winkels uit China komen, daar zie je het concreet. De reactie kan zijn: laten we dan in ieder geval als land, als Nederlanders, een goede visie ontwikkelen op hoe het verder moet. Maar helaas, trap drie: juist nu we verbinding zo nodig hebben, zijn we verdeelder dan ooit. En als individu, trap vier, maken we ook al weinig klaar. Er is nog nooit zoveel psychische problematiek geweest: keuzestress, burn-out, eenzaamheid, noem maar op. We lijden aan betekenisverlies, weten niet meer wat de zin van alles is. De grote verhalen en perspectieven die we hadden, die betekenis gaven aan ons leven, hebben we afgeschaft. En wat zeggen we tegen elkaar of als ouders tegen onze kinderen: wat je met je leven doet en waarin je gelooft, moet je vooral zelf bepalen. Jongeren hadden nog nooit zoveel vragen en zo weinig antwoorden. Kortom: we zitten visieloos te kijken hoe de planeet gerepareerd moet worden. Dat voelt niet lekker. Aan die vier trappen hangen die 34 zorgelijke situaties waarvan je wakker ligt. Eén kwestie kan je al overweldigen, terwijl er elke dag wel weer een andere voor op de krant staat.’

Ontkennen is dus geen optie?

‘We moeten het onder ogen durven zien. Dat vraagt geloof en vertrouwen in de Allerhoogste. Dat is wat anders dan wegvluchten in een feestje om te vieren dat God liefde is en aan de problemen voorbijgaan. De vraag is: hoe gaan we hier nu in staan? Hoe vinden wij de rust en vrede om in deze werkelijkheid te leven, het goede te vieren en ons steentje bij te dragen?’

Je hebt ons zeven profetische houdingen beloofd. Daaraan ben ik nu wel toe.

‘Jij gaat in je eentje de planeet niet redden natuurlijk. Zelfs met z’n allen schieten we tekort. Stap één is beseffen dat deze wereld niet van ons is. Alles teruggeven aan de Allerhoogste en geloven dat de wereld in veilige handen is bij God. Oog hebben voor de onverwoestbare goedheid in en onder alle dingen. Hoe geven wij onszelf de ruimte om dat te vieren en ons niet gek te laten maken door alles wat er niet klopt? Alleen door met de blik op het goede te geloven dat God al bezig is om deze wereld vooruit te helpen. Dan kunnen wij in de avond de hele planeet teruggeven aan God en in de ochtend vragen: Vader, wat geeft u mij vandaag te doen? Alleen door te weten dat het grote verhaal veilig is bij God, kunnen wij ons kleine verhaal schrijven.’

‘Alleen door te weten dat het grote verhaal veilig is bij God, kunnen wij ons kleine verhaal schrijven’

Profetisch

‘Hoe ingewikkelder en onrustiger de wereld, hoe simpeler een aantal dingen worden. Ik noem zeven manieren om een tegenhouding aan te nemen. Stel het stormt. Wat is het meest profetische om te doen, als uitdrukking van Godsvertrouwen?

1. Blijf kalm. En wat als iedereen in een storm probeert allereerst zichzelf te redden?
2. Blijf bewogen over het lot van de ander, over iemand die een groter probleem heeft dan jij. Het orkestje op de Titanic deed dat: terwijl iedereen naar de sloepen spurtte, speelden zij Nader mijn God….
3. Blijf hoopvol. Geef de moed niet op maar blijf waarde en schoonheid zien en geloof dat Gód deze wereld niet opgeeft.
4. Blijf visionair. Denk voorbij je eigen bubbel. Abraham krijgt de belofte mee: alle volken zullen in jou gezegend worden. Ook de discipelen krijgen van Jezus de opdracht om aan alle volken te denken. Nogal actueel in onze tijd.
5. Blijf volhouden, ook als het maar niet opschiet. Dat maakt je tot een bron van rust en betrouwbaarheid voor je omgeving.
6. Blijf verenigen, bruggen bouwen, juist in een verdeelde samenleving.
7. Blijf vreugdevol. Er zit zo’n mooie stille boodschap in het bijbelverhaal van de bruiloft in Kana. Dat was het begin van Jezus’ bediening. Hij gaat eerst een bruiloft redden, pas daarna gaat Hij aan de slag met alle ellende. Dat is toch een geweldig voorbeeld? Als we op zondag naar de kerk gaan en de opstanding vieren, zet dat de toon voor de rest van de week. Dat helpt ons de realiteit onder ogen te komen vanuit het juiste perspectief.’

Wie inspireert jou hierin?

‘Ik moet nu vooral denken aan de mensen op de werkvloer bij het Leger des Heils. Mijn vertrouwen in de mensheid neemt toe als ik daar rondloop. Sommigen trekken met gewelddadige mensen op, dag in dag uit, patiënten die in andere verzorgingstehuizen niet meer terecht kunnen. Over die mensen ontfermt het Leger des Heils zich. Wat een moed en bewogenheid. Petje af.’