Avondmaal met kinderen
- Jeugdwerk
Mijn oudste zoon was 13 toen hij vroeg wanneer hij mee mocht doen met het avondmaal. Dat hebben we hem zelf laten navragen bij zijn catecheet. Na een paar gesprekken met de predikant kon hij aanschuiven bij de belijdeniscatechese. Een jaar later deed hij belijdenis en zo mocht hij vanaf zijn veertiende deelnemen aan het avondmaal.
In onze gemeente is het niet gebruikelijk dat kinderen en tieners belijdenis doen en deelnemen aan het avondmaal. Bijzonder eigenlijk als je bedenkt dat Luther kinderen vanaf een jaar of zeven daarvoor geschikt vond; Calvijn dacht trouwens aan een jaar of tien. In de vroege kerk tot in de tijd van de Reformatie was dit ook gebruikelijk. Pas in de achttiende en negentiende eeuw schoof de leeftijd in de gereformeerde traditie richting 18 jaar of ouder. Het sloeg zelfs door naar avondmaalsmijding door volwassenen die al belijdenis gedaan hadden.
Dit zijn een paar van de constateringen van Peter Sinia, predikant van de NGK Ede, in zijn recente proefschrift From the least to the greatest. Daarin worden de geschiedenis van en alle hedendaagse argumenten rond het deelnemen van kinderen aan het avondmaal in de gereformeerde traditie besproken.
Kernvraag
Zoals blijkt uit het voorbeeld van mijn eigen zoon ben ik voorstander geworden van het deelnemen van jonge mensen aan het avondmaal. In mijn ogen gaat het bij het deelnemen aan het avondmaal vooral over de vraag: wanneer is iemand in staat zichzelf te toetsen of de deelname aan het avondmaal oprecht is? In de tekst van 1 Korintiërs 11 wordt deze vraag gesteld aan volwassenen die zichzelf vol eten en drinken tijdens de maaltijd van Jezus en daarbij de armen uit de gemeente buitensluiten. Het gaat daar niet over de vraag of kinderen mogen deelnemen aan het avondmaal. En toch is deze tekst in de gereformeerde traditie bepalend geworden voor de vraag of kinderen wel of niet mee mogen doen aan het avondmaal.
Hiermee laten we zien dat we bij Jezus horen
Peter Sinia doet op basis van zijn onderzoek de aanbeveling om in gesprek te gaan over wat een gepaste afstemming is van de leeftijdsfase en het begripsniveau. Binnen het onderwijs zijn verschillende modellen van leerniveaus voor handen, bijvoorbeeld de taxonomie van Benjamin Bloom (zie Media/tips). In mijn ogen biedt deze afstemming van leeftijdsfase en begripsniveau genoeg mogelijkheden om het avondmaal zonder leeftijdsbeperkingen te vieren. Daarbij krijgen alle deelnemers – kinderen, tieners, jongeren of volwassenen – op hun eigen niveau uitleg en toelichting over het uitgangspunt dat het eten van het brood en het drinken van de wijn (druivensap) ons met Christus en met elkaar verbindt en een serieuze zaak is, reden waarom we onszelf toetsen voordat we avondmaal vieren.
Kinderen
Kinderen toetsen zichzelf aan wat hun ouders wel of niet goed vinden. Ze doen vooral het gedrag van hun ouders na. Het vieren van het avondmaal met kinderen is dan ook met name meedoen met wat de ouders doen. De deelname aan het avondmaal zou je voor kinderen kunnen toelichten met: hiermee laten we zien dat we bij Jezus horen.
Tieners
Tieners toetsen zich nog steeds aan hun ouders, maar ook aan leeftijdsgenoten en voorbeeldfiguren. Afwijken van de groep waarmee een tiener zich verbonden voelt, is beangstigend: stel dat ze me raar vinden en me buitensluiten. Dat kan bij tieners ook meespelen rond het avondmaal. De tiener die bij Christus wil horen voelt zich buitengesloten als hij of zij geen avondmaal mag vieren omdat hij of zij nog niet de belijdenisleeftijd heeft. Ze willen mij niet, dus waarom zou ik hier nog tijd in steken? Het is een veelgehoorde reden voor tieners om de kerk waarin ze zijn opgegroeid te verlaten en een kerk te zoeken waar ze zich wel welkom voelen. De toelichting bij het avondmaal met tieners zal daarom vooral gericht zijn op het samen doen en het zelf benoemen van wat voor hen belangrijk is.
Jongeren
Jongeren toetsen zichzelf door te kijken naar mensen waarmee ze zich verbonden voelen. Dat kunnen hun ouders zijn, vrienden, of volwassenen die hen als gelijkwaardig behandelen. Gelijkwaardigheid is recht doen aan de verschillen in bijvoorbeeld leeftijd en ervaring, zonder daar een waardeoordeel aan te verbinden. Jongeren beoordelen daarbij vooral of de uitgesproken opvattingen en het concrete handelen (van henzelf en van anderen) met elkaar in overeenstemming zijn. Zeker de huidige generatie jongeren is daar scherp op. De toelichting die je deze jongeren kunt geven bij het avondmaal is dat je handelen moet passen bij wat je vindt. En tegelijk kun je begrip vragen voor het feit dat niet alles wat je wilt ook altijd lukt. We zijn nu eenmaal feilbare mensen en juist daarom is er voor ons het avondmaal: er is genade en vergeving voor wie faalt.
Samen
Levensfase, levenservaring en ook eventuele (verstandelijke) beperkingen zorgen ervoor dat we allemaal weer anders in het leven staan en vanuit verschillende vormen van bewustzijn deelnemen aan het avondmaal. Die verschillen gelden voor volwassenen onderling net zo goed als voor jonge mensen die zich nog aan het ontwikkelen zijn. En juist vanwege al die onderlinge verschillen maakt het samen vieren van het avondmaal ons allemaal één in Christus.
Agenda
26 mei (Arnhem): EO Jongerendag, met als thema ‘Walk on water’. Zie beam.eo.nl/eo-jongerendag.
21-27 juli 2018 (Liempde, Noord-Brabant): New Wine NEXT, het jongerenprogramma van New Wine. Zie next.new-wine.nl.
28 juli-4 augustus (Oldenburg, Duitsland): TeenStreet 2018, een christelijk evenement voor tieners. Zie www.om.org/teenstreet/nl_NL.
30 juli-3 augustus: HGJB Barrelrace. Een roadtrip door Europa voor 18+-jongeren met opdrachten en een wedstrijdelement. Zie www.hgjb.nl/werken-met-jongeren/actueel/bericht:30-7-tm-3-8-barrelrace-door-europa.htm.
Media/tips
From the least to the greatest, de Engelstalige dissertatie van Peter Sinia, is uitgegeven bij Eburon (Delft) in 2018.
Denk eens na over de stelling: het deelnemen aan het avondmaal door kinderen, tieners en jongeren is in het doen gelijkwaardig aan het uitspreken van een openbare geloofsbelijdenis door (jong)volwassenen.
Zie voor een illustratie van de taxonomie van Bloom: talentstimuleren.nl/thema/stimulerend-signaleren/afbeeldingen/103-blooms-taxonomie, en voor een toepassing: www.leren.nl/cursus/leren_en_studeren/actief_leren/soorten_vragen.html.
Met bijdragen van Anko Oussoren, adviseur bij het Praktijkcentrum, en Martine Versteeg, jeugdwerkadviseur bij het NGK Jeugdwerk.
Paul Smit (NGK) is jeugdwerker en werkzaam bij het Nederlands Gereformeerd Jeugdwerk (NGJ).