Hoe wordt er tegenwoordig in onze kerken gekeken naar en omgegaan met de Dordtse Leerregels en een thema als uitverkiezing? OnderWeg maakt een ronde langs enkele (jonge) theologen en kerkleden.
‘Voor mij leefde de vraag of ik wel of niet
behouden wordt nauwelijks’
Ze zijn geboren en getogen in een vrijgemaakte en Nederlands-gereformeerde kerk. Bij beiden speelde de uitverkiezing als theologisch thema of ‘geloofsissue’ in hun kerkelijk opgroeien nauwelijks een rol. En toch boeit het thema de jonge theologen Marinus de Jong (GKv) en Pieter Dirk Dekker (NGK). Ze blazen graag het stof ervan af. ‘Aantrekkelijke alternatieven als alverzoening en werkheiligheid breken stuk op de weerbarstige werkelijkheid van de Bijbel en ons eigen leven.’
Pieter Dirk Dekker (23)
Opgegroeid in de NGK. Studeerde theologie en volgt nu een masterstudie rondom het thema verkiezing.
Binnen de NGK kwam het thema van de uitverkiezing incidenteel ter sprake, vertelt Dekker. ‘Als gelovige mag je erop vertrouwen dat Gods genade genoeg is, we zijn niet afhankelijk van onze eigen daden.’ Dekker is geboeid door de uitverkiezingsleer, maar spreekt zelf liever over verkiezing dan over uitverkiezing.
‘De Dordtse Leerregels zijn geschreven in reactie op vragen die in die tijd leefden, met de begrippen van toen. Ze hebben het gereformeerde spreken over “uitverkiezing” dusdanig gestempeld dat dit woord direct de associatie oproept van een eeuwig, vaststaand besluit om mensen te behouden en om mensen verloren te laten gaan. Hoe waardevol de inzichten van Dordt ook zijn, het is de vraag of alles wat de Bijbel zegt over Gods “kiezen” of “verkiezen” daarmee in beeld is. Daarom spreek ik liever over de goddelijke “verkiezing”, een woord dat minder wordt geassocieerd met eeuwigheid, onveranderlijkheid, hemel en hel. Want de Bijbel spreekt zo veel veelzijdiger en vooral dynamischer over God, die bijvoorbeeld Jakob, David en Zacheüs kiest.’
Bedelaar
Momenteel doet de jonge theoloog, in afwachting van voldoende financiering voor een promotieonderzoek, een masterstudie rondom het thema verkiezing. Dekker onderzoekt in het evangelie van Lucas en de brief van Jakobus de verbinding tussen Gods verkiezen en Gods zorg voor het zwakke. In zijn promotieonderzoek wil hij daarop voortborduren en de breedte van Gods verkiezen onderzoeken, door te kijken naar Gods bijzondere zorg en voorkeur voor het arme en zwakke.
‘Als mensen twijfelen aan Gods genade, spreek dan over de uitverkiezing, als een onuitsprekelijke troost.’ (beeld Paul Shuang/Shutterstock)
Dekker: ‘We lezen in de Bijbel dat God bij voorkeur mensen zonder maatschappelijk aanzien verkiest. Mensen die door de maatschappij allang op het tweede plan waren gezet, doen bij God weer mee. Wat betekent deze keuze van God voor onze verkiezingsleer en ons begrip van de verkiezing? De verkiezingsleer die Dordt ons aanreikt, blijkt vooral goed afgestemd op de taal van geestelijke armoede, van de zondaar en de vergeving. Hierin geeft ze ons grote schatten mee. Maar kunnen we met deze taal van Gods verkiezing ook spreken over de bedelaar en Gods sociale ontferming? Er lijkt, met een woord van de bekende theoloog Noordmans, nog meer in het evangelie te zitten dan datgene wat de kerk zich daaruit heeft toegeëigend.’
Alverzoening
Volgens Dekker komt de verkiezing in veel gereformeerde kerken niet meer ter sprake omdat deze in de huidige tijdsgeest als aanstootgevend wordt gezien. ‘Veel gelovigen lijken te concluderen dat God uiteindelijk iedereen zal redden. Iedereen is toch gelijk? Wanneer we niet zover kunnen gaan, spelen toch in ieder geval de eigen keuze, het handelen en het geloof van de mens een cruciale rol in het behoud.
Enerzijds is het natuurlijk fantastisch dat in onze tijd het verlangen naar de redding van alle mensen zo sterk opkomt. Misschien dat de Geest wel door deze invloeden heen werkt om onze ogen te openen voor de breedte en diepte van het Bijbelse evangelie. Zo spreekt de Bijbel slechts terughoudend over een mogelijk goddelijk besluit tot eeuwige verdoemenis. Maar anderzijds breken aantrekkelijke alternatieven als alverzoening en werkheiligheid, om het even heel klassiek en ongenuanceerd te zeggen, stuk op de weerbarstige werkelijkheid van de Bijbel en ons eigen leven, een werkelijkheid van diepe gebrokenheid, grove zonden en rechtvaardige en verlossende oordelen.’
Theanne Boer
Neerlandica en tekstschrijver, opgegroeid in de GKv.‘Met een veranderend godsbeeld is “Dordt” steeds verder van mij af komen te staan. Gaandeweg is het arminiaanse denken er bij mij ingeslopen. Een God die verkiest en verwerpt, daar geloof ik niet in. Wel in een God die steeds blijft zoeken naar mensen. God is liefde. Punt. De rest is verborgen. Men dacht in 1619 een goddelijk mysterie in mensentaal te kunnen vangen, met grote gevolgen. Als ik zie wat de leer van de uitverkiezing aan vreselijke angst en onverschilligheid teweegbrengt in sommige kerken, dan denk ik: meteen afschaffen. Eigenlijk is “Dordt” mij nog nooit van nut geweest. Niet voor mijn eigen geloof en niet om in een ander mijn broeder of zuster te herkennen.’
Dolf te Velde
Docent systematische theologie aan de TU Kampen.‘Veel jonge mensen hebben last van keuzestress. Als je voor iets kiest, hoe weet je dan dat je goed zit? Misschien zijn er nog veel betere opties. Geloven gaat over eeuwig geluk in Gods nabijheid. Als dat van mijn persoonlijke keuze afhangt, wordt het een onzeker verhaal. Uitverkiezing vertelt mij dat achter mijn geloof de eeuwige keuze van God staat. Zijn liefde voor mij komt helemaal uit Hemzelf voort, nog voordat ik daar ook maar iets aan kan bijdragen. Dan hoef ik niet bang te zijn dat ik zijn genade weer verspeel als ik even mijn dag niet heb. Gelukkig heeft God geen last van keuzestress. Als Hij zijn genade aan mij schenkt, komt Hij daar nooit meer op terug. Mijn wankele geloof draagt Hij met zijn eeuwige trouw.’
Naast Pieter Dirk Dekker, Theanne Boer en Dolf te Velde komen in dit artikel uit de OnderWeg van 30 maart 2019 ook Marinus de Jong en Bettelies Westerbeek aan het woord. Het gehele artikel lezen? Neem een gratis proefabonnement en ontvang dit nummer volgende week in de bus.
