Alleen op de wereld?

De zieke antwoordde: ‘Heer, als het water gaat bewegen is er niemand om mij erin te helpen; ik probeer het wel, maar altijd is een ander al vóór mij in het water.’
(Johannes 5:7)

‘Zondig niet meer, anders zal u iets ergers overkomen.’ Het zijn bekende woorden van Jezus, uitgesproken tegen de man die Hij genezen had in het verpleeghuis te Betzata. Onwillekeurig denk je dan dat die man daar beland was omdat hij ooit een vreselijke zonde begaan had. Zoals een paar hoofdstukken later ook verondersteld wordt over die man die blindgeboren was. Zou dat echt zo zijn?

Betzata lag vlak buiten de stad Jeruzalem, dicht bij de Schaapspoort. Dat is meer dan een geografische aanduiding. Het is de plek waarlangs de schapen Jeruzalem binnenkomen om geofferd te worden, ten teken dat het weer goed is tussen God en zijn volk. Steeds opnieuw horen de mensen in het verpleeghuis die schapen als het ware zeggen: hier draait het uiteindelijk om, dat je vrij bent voor het aangezicht van God. Niet meer geknecht door wat dan ook, maar levend in vrijheid voor God.

Barmhartigheid

(beeld jo15jo/iStock)

Betzata (of Bethesda in de NBG1951-vertaling) betekent huis van barmhartigheid of genade. Die naam had het vast gekregen omdat je daar de kans had om weer beter te worden. Het was namelijk gebouwd rond een bron die met tussenpozen geneeskrachtig mineraalwater uit de aarde deed opborrelen. Werk van een engel! Wie als eerste in dat water terechtkwam en van die krachten profiteerde, kon zomaar beter worden. Zoals er meer plaatsen op aarde zijn waar je de goedheid van God aan den lijve kunt ondervinden in heilzame bronnen van geneeskrachtig water.

Maar in dat huis was de barmhartigheid, juist op die momenten, ver te zoeken. De man over wie Johannes vertelt, ligt er al 38 jaar op zijn matras, zoals veel andere mensen met een handicap. Volstrekt kansloos, want je moet wel snel zijn: alleen degene die het eerst in het water is, kan rekenen op genezing. De bewoners zijn dus per definitie elkaars concurrenten, bepaald geen situatie om elkaar barmhartigheid te bewijzen. En daarbij: een mens in zo’n verpleeghuis heeft vaak genoeg aan zichzelf.

En er is nog iets. Na verloop van tijd raak je ook een beetje gewend aan de situatie. Je wilt vooral met rust gelaten worden en niet steeds de pijn voelen van altijd maar weer teleurgesteld te worden. Laat me maar, ik zit m’n tijd wel uit. De ellende van die groep mensen balt zich samen in deze man, die daar al 38 jaar ligt. In Bijbelse termen: een woestijntijd lang (Deuteronomium 2:14). Hij is als het ware net als die verloren gegane generatie mensen in de woestijn, die de vruchten van het beloofde land niet zullen proeven. Die nooit zullen ervaren wat het is om als vrij mens te mogen leven en werken.

Isolement

Maar dan komt Jezus. Opnieuw op weg naar een feest (na Kana), nu in Jeruzalem. Jezus stopt even om het verpleeghuis binnen te gaan. Hij weet gek genoeg precies bij wie Hij moet zijn en vraagt hem op de man af: ‘Wilt u gezond worden?’ Rare vraag, denk je misschien. Wie zou in Betzata nou niet beter willen worden? Zoiets vraag je toch niet?

Toch stelt Jezus zo’n vreemde vraag, zoals Hij wel vaker doet. De man reageert niet verrast, hij kijkt niet eens naar de man die hem de vraag stelt. Hij klaagt alleen maar en zegt dat er altijd wel iemand anders eerder bij de bron is dan hij. Hij heeft niemand op deze wereld. De man zit vast, gevangen in zichzelf: het leven is niks, het was niks, en het zal ook nooit wat worden.

Laat me maar, ik zit m’n tijd wel uit

De man is compleet geïsoleerd van iedereen, aan zichzelf overgeleverd en op alle mogelijke manieren verlamd. Geen beweging meer in te krijgen. Maar God wil juist mensen uit hun isolement bevrijden, hen in beweging zetten en hen redden uit de zonde. En wat is dan die zonde?

Verantwoordelijkheid

Zonde is dat God in je leven geen dagelijkse werkelijkheid meer is. Wij denken bij zonde vaak aan het overtreden van allerlei geboden, regels en regeltjes. Maar zonde is allereerst dat je losgeraakt bent van God. Zonde is dat jij je niet meer verantwoordelijk voelt voor jouw leven, maar dat je die verantwoordelijkheid bij anderen legt. Stoppen met zondigen is dat je die verantwoordelijkheid wel weer neemt.

Je verantwoordelijkheid nemen, is beseffen dat je met jouw leven antwoord geeft op God, die jou tot leven geroepen heeft. En dat Hij de Heer over jouw bestaan is. Hoe vind je dat? Ben je daar blij mee en laat je Hem dat ook merken?

Zoiets vraag je toch niet?

Dat besef dat hij leeft voor Gods aangezicht is deze man kwijtgeraakt. Jezus maakt hem duidelijk dat het niet waar is wat hij denkt. Hij heeft namelijk wél iemand in deze wereld die hem wil helpen. Jezus roept hem wakker door te zeggen: ‘Sta op, pak uw mat op en loop.’ Met één woord van Jezus wordt het Pasen in het leven van de man. Hij wordt compleet bevrijd uit zijn isolement en de rollen worden omgedraaid: niet langer draagt het matras de man, maar de man draagt het matras.

Sabbat

Nu was het die dag sabbat, schrijft Johannes. De dag waarover aan het eind van de scheppingsweek geschreven wordt: ‘God keek naar alles wat Hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was.’ Een uitstekende dag voor de man om heerlijk aan de wandel te gaan, vrolijk te leven voor het aangezicht van God vanuit het bevrijdende geloof dat zijn leven in Gods handen ligt. Zou hij het wagen en durven? En zou hij God op zijn blote knieën danken? Zou hij net zo enthousiast worden als de Romeinse hoofdman of de Samaritaanse vrouw of de blindgeboren man uit de omringende hoofdstukken van Johannes?

Met één woord van Jezus wordt het Pasen
in het leven van de man

De test volgt al gauw. ‘Hé, jij daar, weet je wel welke dag het is? Je weet toch dat je op sabbat geen slaapmat mag dragen?’ Kun je eindelijk na 38 jaar zelf je matras dragen, begint er iemand te zeuren. Zou die man, gehospitaliseerd als hij was, wel geweten hebben dat het sabbat was?

Baksteen

Direct na zijn genezing wordt de man bedreigd door mensen die hem weer aan allerlei regels willen binden. En wat doet hij? Hij laat zijn genezer Jezus als een baksteen vallen. Hij kruipt direct in zijn schulp en verschuilt zich achter zijn redder: ‘Degene die mij genezen heeft, zei tegen mij: “Pak uw mat op en loop.”’ Hij zegt nog net niet: ‘Sorry hoor, ik kan het ook niet helpen dat ik hier in alle vrijheid loop met mijn matras.’ Maar hij haast zich wel om de verantwoordelijkheid en de schuld (!) voor zijn gedrag bij een ander te leggen. Wie is dat dan?, vragen ze hem. Hij krijgt opnieuw een kans om te getuigen van de man die voor het eerst in 38 jaar zijn naaste geworden was. Maar hij weet niet eens de naam van zijn genezer.

Herkansing

Jezus zou Jezus niet zijn, als Hij de man geen herkansing gaf. Hij zoekt hem op in de tempel en zegt: ‘U bent nu gezond; zondig daarom niet meer, anders zal u iets ergers overkomen.’ Wat bedoelt Hij daarmee? Ik denk zoiets als dit: ‘Laat je nou niet opnieuw verlammen, man! Ga op je eigen benen staan en leef uit de bron van levend water die Ik voor je wil zijn. Hoe loop je hier: bang voor de mensen die over jou oordelen, bang voor jezelf en je eigen kritische vragen en oordelen? Of ga je voortaan door het leven als vrij en dankbaar kind van God?’

Om over door te denken of te praten

Dit verhaal houdt ons een spiegel voor. De grote vraag is: willen wij echt gezond worden en leven als vrije en geliefde kinderen van God?

1. Ga eens na hoe vaak Jezus jou al heeft gevraagd of je gezond wilt worden en voor zijn aangezicht wilt leven als vrij en geliefd kind van God?

2. Heb je je weleens echt laten raken door Jezus’ verlossende woorden? Zodat je niet zomaar je ‘matras oppakte’, maar echt besefte: als Jezus mijn Heer en heiland is, dan ga ik dit of dat écht anders doen.

3. Heb je ooit Jezus bedankt, en nog eens bedankt, en nog eens bedankt, dat Hij je gezocht en gevonden heeft?