Pleidooi voor het lezen van Ezechiël

Renovatie begint met sloopwerkzaamheden. Soms gebeurt dat met grof geweld. Het oude moet eruit. Het Bijbelboek Ezechiël is te vergelijken met een renovatieproject. God maakt alles nieuw. Ezechiël 36 geeft van alle profetische geschriften de meest systematische en gedetailleerde samenvatting van Gods vernieuwend werk en eindigt met schitterende vergezichten. Maar voor het zover is, vinden er eerst sloopwerkzaamheden plaats. En dat gaat hardhandig.

(beeld BogdanHoda/iStock)

Hoofdstukken lang oordeelt God eerst zijn eigen volk en vervolgens alle volken. Tal van zonden en wonden worden gedetailleerd beschreven. Je schrikt van de bende die God in mensenharten aantreft. God gaat niet halfslachtig te werk; alles neemt Hij onder handen. De schepping en de oerzonde van Genesis 1-3 zijn in beeld. Maar ook de exodus onder Mozes. Vooral gaat het in Ezechiël om Jeruzalem en de tempel. Gods woonplaats wordt verwoest en in brand gestoken. Door Gods rechtspraak heen ontstaat er een samenleving waar God duurzaam te midden van zijn volk leeft.

Jeremia en Openbaring

Door de loop van twee seizoenen heb ik over Ezechiël gepreekt. Calvijn preekte in zijn tijd 175 keer over Ezechiël. Zo’n lange serie zag ik niet zitten. Preken over Ezechiël heb ik afgewisseld met preken over andere Bijbelteksten en over thema’s die leven in de gemeente en in de maatschappij. Ezechiël is geen gemakkelijk Bijbelboek. Er zijn twee dingen nodig om Ezechiël te kunnen plaatsen:

1. Ezechiëls tijd
Ezechiëls voorganger is de profeet Jeremia. Jeremia moet fors corrigerend optreden. Maar Jeremia’s profetieën worden doodleuk in het vuur gegooid. Als reactie daarop verschijnt God in het heidense Babel in vuur (Ezechiël 1). Het vuur van Gods heiligheid zal Jeruzalem verbranden.

2. Apocalyptisch
Ezechiël is een apocalyptisch boek. Er zijn veel opvallende parallellen tussen Ezechiël en het nieuwtestamentische Bijbelboek Openbaring.

Deze twee aspecten helpen je te begrijpen waarom Ezechiël zulke opvallende dingen zegt. Denk bijvoorbeeld aan de ‘hervertelling’ van de geschiedenis van Gods volk (Ezechiël 15-20). Die vertelling is voor ons gevoel te somber. Maar het is net als bij een röntgenfoto die overal doorheen kijkt: Ezechiël laat ons kijken vanuit het perspectief van Gods heiligheid.

Gods heiligheid

Het gaat in Ezechiël bijna nooit over liefde, rechtvaardigheid, (verbonds)trouw en dergelijke. Het gaat in Ezechiël om Gods heiligheid en de eer van zijn naam. Ezechiël is priester. ‘Wees heilig want Ik, de HEER, jullie God, ben heilig’, zegt God in priesterboek Leviticus. Het probleem is dat Gods volk niet heilig wordt. Ook niet door goede instellingen zoals Gods wetten en Gods tempel. Daarom treft de verbondsvloek uit Deuteronomium uiteindelijk Gods volk. Gods bevrijdingsweg loopt morsdood (Ezechiël 37).

Vanuit de verte spreekt Ezechiël over Gods weg in Jezus (1 Petrus 1:11). In Jezus loopt God onze doodlopende paden helemaal uit. Golgota is daarvan het ultieme bewijs. In Jezus gaat God zelf aan de verbondsvloek van Deuteronomium en Ezechiël ten onder. Jezus is daarmee de uitweg voor alle volken (Romeinen 1-3). Ezechiël laat je de diepte proeven die in het Nieuwe Testament zit. Paulus zegt: ‘Wij volgden alle zelfzuchtige verlangens en gedachten die in ons opkwamen en stonden van nature bloot aan Gods toorn, net als ieder ander. Maar omdat God zo barmhartig is (…) heeft Hij ons, die dood waren door onze zonden, samen met Christus levend gemaakt’ (Efeziërs 2:3-5). Die paar zinnen vatten Ezechiël perfect samen.

Meeste mensen deugen

Luisteren naar Ezechiël is en blijft belangrijk voor christenen. In onze cultuur geloven de meeste mensen niet in God. We zijn op zoek naar nieuwe, aansprekende verhalen. En die mogen vooral niet somber zijn. Rutger Bregman inspireert met zijn boek De meeste mensen deugen. En Sander Kollaard kreeg de Libris-Literatuurprijs voor zijn boek Uit het leven van een hond. Lovend sprak de jury van een ‘positief mensbeeld’.

Christenen leven volop in deze tijd. Spreken over zonde wordt al snel als ongemakkelijk ervaren. Denk aan een recente discussie in de GKv over de eerste doopvraag waarin zonde ter sprake komt. Moet je niet blij zijn dat er überhaupt geloof is? Benadruk dat God liefde is, zeggen sommige gelovigen. Maar God doorkruist onze tijdgeest. Ezechiël leert dat al. Het komt alleen goed dankzij Jezus.

Kruisdood

Vooral als het gaat over Golgota is het zaak goed op te letten. Uiteindelijk zullen vragen over zonde en Gods oordeel de kern van het geloof raken. Ik denk hierbij aan de discussie over de betekenis van Jezus’ kruisdood. Die discussie wordt al langer gevoerd in Amerika, maar heeft ons land inmiddels ook bereikt. Het gaat over vragen als: kun je wel zeggen dat Jezus Gods oordeel droeg? Maak je van God dan geen kwade God die zijn Zoon mishandelt? Stierf Jezus niet uit liefde? Waarom zou het bij Golgota ook moeten gaan over Gods oordeel over zondaren? Deze vragen zijn de meest essentiële geloofsvragen. Want dit gaat over de vraag wie God is.

Vanuit ons hedendaagse cultuurpositivisme en vanuit ons eigen hart zijn bovenstaande vragen over Jezus’ kruisdood te begrijpen. Maar deze vragen onthullen vooral hoever sommige christenen bij het Bijbelse getuigenis vandaan zijn geraakt. Juist daarom is het raadzaam om Ezechiël te lezen. Dat werkt genezend en helend. Niet alleen omdat Ezechiël bladzijden lang openhartig over zonde spreekt. Gelukkig kent God ons in al onze zwakheden en tekorten. Maar het boek Ezechiël is vooral helend, omdat God hierin duidelijk maakt dat Hij God ‘uit één stuk’ (heilig) is. Gods recht, barmhartigheid, trouw en liefde gaan hand in hand. Onmogelijk kun je een tegenstelling maken tussen Gods liefde en Gods oordeel alsof dat twee verschillende aspecten zouden zijn waaruit wij kunnen kiezen. God is één (Deuteronomium 6:4).

Ezechiël is zo groots, omdat God bij herhaling zegt dat Hij – de heilige God – ervoor zal zorgen dat aan alle zonden en wonden een einde komt. God belooft hoogstpersoonlijk te midden van zijn volk te zullen leven. Door oordeel heen komt er eindeloos perspectief. Dit evangelie over Jezus’ dood verwoordt Paulus later zo: ‘God heeft hem die de zonde niet kende voor ons tot zonde gemaakt.’ (2 Korintiërs 5:21) Zo komt het goed.

Een uitgebreide inleiding op Ezechiël is te lezen op www.jmhaak.com (8 april 2020).