‘Ik heb deze keuze in vrijheid gemaakt, maar vrij ben ik niet’

Alessandra uit Colombia is 51 jaar en sekswerker in een Amsterdamse club. Via Scharlaken Koord kwamen we met Alessandra in contact. Hoe kijk je aan tegen vrij zijn en vrijheid ervaren als je je geld (vrijwillig) verdient in de prostitutie, wilden we weten? Elise Lengkeek sprak ruim twee uur met haar. ‘Elke dag sta ik op met maar een gedachte: ik moet werken aan mijn plan om uit de prostitutie te stappen.’

(beeld Ruben Timman)

Het motregent. Amsterdam ligt er triest en verlaten bij. De coronamaatregelen zijn net weer aangescherpt. Slechts een enkele toerist-met-koffer kruist mijn route naar het pand van Scharlaken Koord op de Wallen. Het schiet door me heen dat corona ook het leven van prostituees op z’n kop gezet moet hebben – eigenlijk had ik daar niet eerder aan gedacht.

Ik ontmoet Alessandra (niet haar echte naam) in het gezelschap van maatschappelijk werkster Elseline van Bemmel van Scharlaken Koord, onderdeel van stichting THDV (Tot Heil des Volks). Ze zit al aan tafel als ik binnenkom, haar zwarte haar opgestoken, daaronder een lief gezicht zonder opsmuk. Wat mij direct treft zijn haar levendige, donkere ogen die kracht en moed uitstralen. Ogen die van alles hebben gezien, ogen waaruit ook, naarmate ons gesprek vordert, verdriet spreekt.

Ik vind het bewonderenswaardig dat deze vrouw bereid is haar verhaal te delen: waarom en hoe zij in het sekswerk terecht is gekomen en wat dat betekent voor haar zelfbeeld, haar kijk op vrijheid en vrij-zijn. Alessandra is Spaanstalig, dus gebruiken we Engels als voertaal. Dat maakt een gesprek als dit er niet makkelijker op, maar toch wordt het een ontmoeting in een open sfeer op basis van wederzijds respect en vertrouwen.

Dit artikel komt uit de special Vrij van magazine OnderWeg (7 november 2020). Bestel het extra dikke nummer nu via onze webshop!

Alessandra komt uit een familie met zes broers en twee zussen. Als ze de highschool heeft afgerond, gaat ze als secretaresse aan het werk. Maar haar creativiteit kan ze pas echt kwijt als ze haar eigen kledingwinkel opent. In haar atelier vervaardigt ze mozaïeken van allerlei materialen. Alessandra trouwt met een Spanjaard en emigreert naar Barcelona. Samen met hem krijgt ze drie kinderen. Het gaat mis met dit huwelijk en het bedrijf van haar man gaat bovendien failliet. Geld om het gezin te onderhouden is er niet. Alessandra probeert een baan te vinden, wat niet lukt: ‘Als je 45 jaar bent en op zoek bent naar werk, kun je het wel schudden in Barcelona.’ Dan dwingt de nood haar tot een stap die ze voor haar omgeving geheimhoudt: ze gaat in op een advertentie om sekswerker te worden. Puur en alleen om economische redenen.

Wanneer en waarom ben je naar Nederland gegaan?
‘In Barcelona is de concurrentie moordend. Een vriendin uit Colombia tipte me dat er in Nederland een club was waar ik welkom zou zijn en beter zou verdienen. Mijn kinderen waren inmiddels zo oud dat ik die stap kon maken. Dat was vier jaar geleden.’

Als je om economische redenen sekswerker wordt, wat doet dat dan met je zelfbeeld?
‘Natuurlijk had ik nooit gedacht dat ik in dit werk zou belanden. Ik probeer er het beste van te maken, maar er zijn momenten dat ik walg van mezelf en van dit werk. Dan voel ik me zo armoedig en stom omdat ik geen ander werk kan vinden. Eenzaamheid ligt op de loer. Het is lastig een sociaal leven op te bouwen, omdat ik te vaak op ongebruikelijke tijden moet werken en nooit open kan zijn over wie ik ben en wat ik doe. Mijn kinderen weten niets over mijn leven hier. Bovendien had ik schulden gemaakt. Er is voor mij namelijk geen regeling waarop ik kan terugvallen, terwijl ik wel belasting moet betalen en verantwoordelijk ben voor het kopen van mijn eigen spullen en kleding.’

(beeld Ruben Timman)

Als er geen andere optie overblijft dan sekswerk, ervaar jij dan wel enige vrijheid voor jezelf?
‘Ik heb in vrijheid deze keuze gemaakt, niemand heeft me ertoe gedwongen. Ik ben zelf verantwoordelijk voor wat ik doe en als ik fouten maak, betaal ik daarvoor een prijs. Daar voel ik geen spijt over. Alles wat daarin meekomt, positief of negatief, hoort bij mijn leerweg. Niets gebeurt zomaar. Aan de andere kant: als dit de enige optie is om te kunnen overleven dan is het ook weer niet echt een vrije keuze. Gelukkig ben ik in mijn club wel vrij om te kiezen wie ik toelaat in mijn kamer. Ik heb inmiddels voldoende mensenkennis opgebouwd om op het eerste gezicht te kunnen inschatten wat me te wachten staat. Als ik geen vertrouwen heb in een bepaald persoon, kan ik altijd tegen mijn gastvrouw zeggen dat zij doorgeeft dat ik al een afspraak heb.’

Ondertussen ben je ook gewoon een moeder van drie kinderen, met mooie, ongebruikte talenten op zak. Als jij vrij zou zijn om te kiezen, wat zou je dan het liefst doen?
Alessandra veert op bij deze vraag. ‘Oh, ik zou dolgraag een kleine boerderij hebben en zelf mijn groenten verbouwen en nieuwe mozaïeken maken.’

Wat staat je in de weg om die droom te realiseren?
‘Eind vorig jaar had ik mijn schulden afgelost en wilde ik niets liever dan uitstappen. Maar daarna kwam corona en had ik van de ene op de andere dag geen inkomsten meer. Ik moet van een kleine uitkering rondkomen, daar kan ik geen huis van huren. Als ik moet werken, heb ik een kamer in de club maar geen vast onderdak. Het punt is en blijft: hoe kom ik aan inkomen als ik nog steeds geen baan heb? Ik spreek niet goed Nederlands. Mijn Engels is redelijk, maar daarmee krijg ik ook geen baan. Ik houd door mijn werk weinig tijd en energie over om Nederlands te leren. Zo ingewikkeld is het.’

Toch heb je contact gezocht met Scharlaken Koord om uit te kunnen stappen.
‘Via de GGD kwam ik een jaar geleden in aanraking met Scharlaken Koord.’ Zichtbaar geëmotioneerd vertelt Alessandra: ‘Het raakt me diep dat Elseline en haar collega’s aan onze kant staan en ons echt willen helpen om dit werk niet meer te hoeven doen. De liefde, aandacht die ze geven doen me enorm goed. Via Second Step kan ik nu ook op een andere manier aan het werk in hun tweedehandskledingzaak. Ik ontmoet andere vrouwen die in hetzelfde schuitje zaten als ik. In ons werk heb je eigenlijk alleen oppervlakkige contacten. Er is onderling veel jaloezie tussen de vrouwen. Het is een harde wereld. Als jij meer klanten krijgt en meer verdient, maak je geen vrienden. Ik kies niet voor de slachtofferrol, daar ben ik te trots voor. De keerzijde is dat ook niemand de neiging heeft door te vragen als je geldzorgen hebt.’

Geen hoop

‘Ik heb geen hoop’, reageert Alessandra op de vraag hoe ze hoop en moed probeert te houden. ‘Elke dag sta ik op met maar een gedachte: ik moet werken aan mijn plan om uit te stappen. Toch heb ik ondanks de wrange kanten van mijn werk wel ontdekt dat wij als sekswerkers toch ook een belangrijke taak vervullen. De mannen die mij bezoeken zijn vaak vastgelopen in de relatie met hun vrouw. Soms omdat ze geen seks meer met hem wil, soms omdat hij zijn verhalen, fantasieën en moeiten niet met haar kan delen. Weer anderen hebben geen partner. Wat zo’n man hier zoekt is troost, vriendschap, begrip en het zeker weten dat ze niet veroordeeld worden om wie ze zijn, wat ze denken of doen. Eigenlijk zijn we een bijzonder soort maatschappelijk werkers, denk ik weleens. Ik denk dat door ons werk er minder seksueel geweld en misbruik in de samenleving is, in elk geval bij de mannen die ons bezoeken.’

Een christelijke organisatie ondersteunt jou. Hoe kijk jij aan tegen God, Jezus en geloven?
‘Ik ben katholiek opgevoed, maar door de hypocrisie die ik om me heen zag, kon het geloof voor mij niet echt iets betekenen. Ik vind het mooi als mensen kunnen geloven in God en in Jezus, maar voor mijzelf ben ik nog niet zover. Ze laten me daarin gelukkig vrij, maar toch zie ik God wel bezig in mijn leven: ik geloof dat God mij hier met een reden naartoe heeft gestuurd. Ik ben er klaar voor om nieuwe dingen te leren, ik geloof dat ik ergens naartoe onderweg ben.’

Zelfrespect

Tijdens de eerste coronagolf klopten 230 vrouwen aan bij Scharlaken Koord die acuut zonder inkomen zaten. De contacten met hen onderstreepten de uitkomsten van onderzoek én eerdere ervaringen: sekswerk beschadigt het zelfbeeld van vrouwen. Dus hebben ze iets anders nodig om zelfrespect te behouden. Voor Alessandra is dat de profilering als een ‘bijzonder soort maatschappelijk werker’. Gevraagd naar een reactie wijst Elseline van Bommel van Scharlaken Koord erop dat, ook al verschillen de omstandigheden van sekswerkers enorm, er zelden sprake is van een vrijwillige keuze. Alleen al om die reden is voor het realiseren van ‘minder seksueel geweld en misbruik’ iets anders nodig dan prostitutie: ‘Wat nodig is, zijn gezonde gezinsrelaties waarop de maatschappij kan bouwen. Dat is echt iets waarop wij inspelen met onze aanpak.’

Dit artikel komt uit de special Vrij van magazine OnderWeg (7 november 2020). Bestel het extra dikke nummer nu via onze webshop!