‘Wat wil God hierdoor zeggen?’

Hoe lees je samen de Bijbel? Hoe ‘versta’ je Gods Woord? Hoe werkt dat samen lezen en verstaan binnen een gemeente en binnen een kerkverband, zeker als je weet dat over onderliggende, actuele kwesties verschillende inzichten bestaan? OnderWeg spreekt hierover met Anne van Olst en André Jansen, predikanten uit de CGK, een kerkverband waarbinnen deze thematiek soms in alle scherpte speelt. Tegelijk zijn de vragen herkenbaar én relevant voor zusterkerken.

André Jansen, predikant van de CGKv Woerden

‘Vanuit het grote verhaal wil ik alles bekijken’

Hoe leest u als gemeente samen de Bijbel?
‘Ik zie mezelf als een holistische christen, daarmee zeg ik dat het leven een geheel is. Zoals dat mooi in Psalm 24 staat: “Van de Heer is de aarde en alles wat daar leeft, de wereld en wie haar bewonen.” Vanuit dat geheel kijk ik naar de afzonderlijke onderdelen. Zo kijk ik ook aan tegen de Bijbel. Ik begin bij de vraag: waarover gaat de Bijbel? Ik antwoord: de Bijbel gaat over God, over wie Hij is, wat Hij zegt, wat Hij doet. De Bijbel is het verhaal van God, dat begint bij de schepping en eindigt bij het vooruitzicht van de herschepping in Openbaring. Vanuit dat grote verhaal en vanuit Gods doel met de wereld wil ik alles wat tussen begin en einde gebeurt bekijken. Je begrijpt hopelijk dat dit gaat over alles in het leven. Van milieu tot seksualiteit, van gezagsverhoudingen tot omgang met geld.’

André Jansen. (beeld Leonard Walpot)

Wat heeft dit te betekenen voor bijvoorbeeld het thema seksualiteit?
‘Als het gaat over seksualiteit, dan kan het in de kerk best snel gaan over wat wel en niet mag. Maar als je start vanuit Gods grote geheel, dan gaat het hopelijk niet eerst over wat wel en niet mag, maar over wat je wel of niet wilt. God geeft seksualiteit als deel van zijn bedoeling om vruchtbaar te zijn, maar ook om aan elkaar te hechten en te genieten. Hij heeft seksualiteit geschapen, Hij heeft er een bedoeling mee en je kunt God ermee loven en eren.’

Waarom is het belangrijk om als gemeente samen vruchtbaar de Bijbel te kunnen verstaan?
‘Als eerste is het van belang te weten dat God de Bijbel heeft geïnspireerd, maar dat geldt niet alleen voor het verleden. Zijn Geest werkt nog altijd door, ook als wij nu uit de Bijbel lezen. Je doet dat in afhankelijkheid van God, dus ook als je met elkaar de Bijbel leest. Als tweede zeg ik dat het belangrijk is om de Bijbel als geheel te zien en vanuit dat geheel te lezen. Als derde speelt mee dat je oog moet hebben voor de context waarin teksten zijn geschreven en ook waarin wij die verstaan. De context helpt om te komen bij de kern en de bedoeling. Maar dan moeten we er wel voor zorgen dat die kern verbonden wordt met het heden.’

Wat bedoelt u ermee dat de kern van teksten verbonden wordt met het heden?
‘Laat ik mijn vader als voorbeeld nemen. Hij was een ‘kerkman’ in hart en nieren in de GKv in Pretoria. Maar rond zijn 65ste wilde hij niet meer naar de kerk. “Waarom zou ik nog langer gaan als ik elke week hoor dat Jezus voor mijn zonden is gestorven? Dat weet ik inmiddels wel, maar wat moet ik ermee op maandag op de bouwplaats? Wat betekent het leven en sterven van Jezus dan? Wat moet ik ermee als werkers staken en hun rekeningen niet betalen?” Je ziet dat mooi terugkomen in het slot van Romeinen 11. Daar staat eigenlijk een komma. Paulus heeft in de hoofdstukken ervoor uitvoerig verteld over zonde en verlossing en dan volgt de komma, het ‘daarom’. Hij vertelt daarna, vanaf hoofdstuk 12, wat het voorgaande in zijn tijd betekent ten aanzien van alledaagse en concrete vraagstukken.’

‘Je staat echt sterker als je elkaar
probeert te begrijpen’

Stel dat iedereen deze uitgangspunten deelt, dan nog zouden we niet per se tot hetzelfde verstaan komen. Met andere woorden: hoe gaan we om met verschillen in het verstaan?
‘Verschillen zijn er altijd al geweest. In Handelingen 15 staat daarvan een goed voorbeeld. Moeten christenen uit het heidendom zich laten besnijden of niet? Ik vind het sprekend hoe ze eruit kwamen. Ze kwamen bij de essentie. Daarbuiten moeten we elkaar soms ook ruimte geven.

Ik heb iemand het voorbeeld van een dartboard horen gebruiken. Je hebt de roos en daaromheen vlakken die wel belangrijk zijn, maar niet tot de absolute kern behoren. Tot de kern behoort God die in Christus verlossing biedt van de zonde en zo werkt aan het verhaal van herschepping. Natuurlijk valt erover te twisten wat nog meer tot de kern behoort, maar we weten zelf ook dat we heel veel discussies voeren over punten die niet per se tot de kern behoren. Dat betekent niet dat ze niet belangrijk zijn. Natuurlijk wel, ze kunnen heel belangrijk zijn. Maar het komt erop aan dat we eerst naar elkaar gaan luisteren en proberen te begrijpen waarom iemand iets vindt of denkt. Dat creëert namelijk verbondenheid en dan sta je echt sterker.’

Wat bedoelt u daarmee?
‘We proberen in Woerden over heikele onderwerpen met elkaar in gesprek te gaan. Niet om elkaar te overtuigen, maar in eerste instantie om elkaar te begrijpen. Als je namelijk kunt begrijpen waarom de ander iets leest zoals hij of zij het leest, dan heb je al een band met elkaar en ook een zekere verantwoordelijkheid. Je staat dan sterker. We hebben gezien dat het voor mensen reden was om van onze gemeente lid te worden, omdat wij gesprekken over moeilijke onderwerpen niet schuwen. Na die gesprekken trekken we dan ook conclusies. Soms zijn de gesprekken alleen al voldoende om nader tot elkaar te komen, soms volgt een vervolgtraject waarin we beleid maken of andere vervolgstappen zetten. Maar die gesprekken zijn belangrijk, want we kunnen echt veel van elkaar leren. Elkaar begrijpen, invoelend luisteren, doorvragen en elkaar bevragen. Daarmee begint het en dat deed Jezus volgens mij ook. Helaas komen we vaak niet eens zover.’

Dit artikel komt uit de OnderWeg van 12 november 2021. Geïnspireerd? Neem een gratis proefabonnement.

Anne van Olst, predikant CGK Antwerpen-Deurne:

‘Het gaat om de verbinding tussen het bijbelse verhaal en ons verhaal’

Hoe krijgt het verstaan van de Bijbel vorm in je eigen leven?
‘Een groot deel van mijn week wordt gevuld met de omgang met de Bijbel. Ik vind het traject van de preekvoorbereiding fascinerend. Ik ben zelf toch wel iets anders naar dat proces gaan kijken. Het verstaan van teksten is voor mij dialogischer geworden. Ik bedoel daarmee dat het proces van uitleg en toepassing van bijbelteksten in het begin van mijn predikantschap zich meer in de studeerkamer afspeelde, van goede uitleg naar toepassing. Tegenwoordig zie ik in het proces eerder dan vroeger de mens van vandaag in de tekst. Het gaat erom dat er verbinding tot stand komt tussen het bijbelse verhaal en ons verhaal.’

Anne van Olst. (beeld Rebecca de Cavel)

Dialoog impliceert dat je als voorganger samen met de gemeente wilt komen tot verstaan van de Bijbel. Wat is daarin van belang volgens jou?
‘Het moet altijd om het hart gaan. Daarbij is verwondering belangrijk. Wie is God en hoe maakt Hij zich bekend? Ik zie het als mijn taak, als voorganger, om ambachtelijke exegese te doen, maar dat hoeft niet de hele gemeente te doen. Als voorganger bereid je bij wijze van spreken een goede, lekkere en voedzame maaltijd voor en die dien je op. De ontvangende partij hoeft niet te weten hoe alles is voorbereid. Al kan het soms geen kwaad om af en toe een kijkje in de keuken te bieden en hermeneutisch bewustzijn te kweken door aandacht te geven aan waarom je de tekst op een bepaalde manier uitlegt. Maar dan nog blijft de levende stem van God het doel.’

Soms wordt gezegd dat we andere methoden zijn gaan gebruiken. Dat we de Bijbel anders zijn gaan verstaan dan vroeger. Zie jij dat ook zo?
‘Inderdaad wordt er bijvoorbeeld gesproken over nieuwe hermeneutiek, maar de discussie wordt beter als we die term niet zouden gebruiken. Het is niet zo dat we de Bijbel twintig eeuwen lang op dezelfde manier hebben gelezen en dat we ineens van de ene op de andere dag de Bijbel anders zijn gaan lezen. In elke tijd worden accenten gezet. Wel is het belangrijk om verantwoording af te leggen als dingen anders uitgelegd worden dan vroeger. Het is een reëel gevaar dat we een knieval maken voor de hedendaagse cultuur, maar we moeten niet net doen alsof de Bijbel altijd hetzelfde is gelezen. Kijk bijvoorbeeld naar slavernijteksten, die we vandaag toch echt anders uitleggen dan eeuwen geleden.

Waarom is het belangrijk om de Bijbel in rapport met deze tijd te lezen?
‘Omdat ik zelf kind van deze tijd ben en mijn hoorders zijn ook van deze tijd. Daarbij openbaart God zich aan mensen van vlees en bloed en heeft Hij zijn Woord niet gedropt vanuit de hoge hemel. In de Bijbel lezen we hoe God een weg met mensen gaat en die gaat God nog steeds. Ik moet ook denken aan Jezus die ons heeft geleerd om de mens lief te hebben. Die liefde vraagt ook dat we het evangelie niet droppen in de levens van mensen, maar dat we verbinding zoeken zodat het de harten van mensen raakt. Dat betekent niet dat je je theologische agenda alleen door de tijd moet laten bepalen, maar je dient wel oog ervoor te hebben en je op hedendaagse vraagstukken te bezinnen.’

‘Het is een gevaar dat we een knieval
maken voor de hedendaagse cultuur’

Toch zullen er verschillen blijven als het gaat om het samen verstaan. Hoe ga je daarmee om?
‘Laat ik een voorbeeld noemen vanuit mijn situatie in Antwerpen. Ik spreek hier met rooms-katholieken en werk soms ook samen met evangelischen. Ik heb gemerkt dat je een heel diepe overtuiging over bepaalde thema’s kunt hebben, maar dat heel goed kunt combineren met diep respect voor andersdenkenden. Paulus gebruikt in Efeziërs 3 dat beeld van alle heiligen die samen de hoogte, breedte, lengte en diepte van Gods liefde verstaan. Ik pleit niet ervoor dat alles maar naast elkaar moet kunnen staan, zeker niet in een kerkverband. Maar ik vind het ongelooflijk lastig dat er spanning ontstaat over een bepaald onderwerp en dat onze gezamenlijke roeping om het evangelie uit te dragen in de wereld daardoor schade wordt berokkend.’

Heeft dat te maken met elkaar ruimte gunnen?
‘Ja. Zou het mogelijk zijn dat er vrijheid is om verschillend de Bijbel te verstaan op bepaalde punten, je zorgen tegenover elkaar te uiten en toch diep verbonden te blijven, omdat je het verlangen deelt om samen met en voor Christus bezig te zijn? En dan zo dat we niet alleen maar zeggen: “We weten het niet.” Nee, we houden elkaar vast, bevragen elkaar liefdevol en indringend en hebben tegelijk de bescheidenheid om te zeggen: “Wie ben ik dat ik het laatste woord zou spreken?” Ik geloof echt dat we in gehoorzaamheid aan de Schriften dit op veel punten tegen elkaar zouden moeten zeggen. Dan heb ik het over onderwerpen die niet het hart van het evangelie raken. Het gaat vaak over ethische zaken en kerkordelijke dingen, die raken wel het lezen en het verstaan van de Bijbel, en dat is ook niet onbelangrijk, maar ze raken niet per se de kern van het evangelie.’

Wat is de kern?
‘Dat is moeilijk in een zin uit te drukken. Het gaat om Jezus die onze Redder is en om het verlangen dat mensen God mogen kennen door Jezus Christus. Zolang harten op dat punt samenvloeien, blijft de roeping bestaan om samen de Bijbel te lezen en te bevragen. Soms wordt te gemakkelijk gezegd: dit houden we niet vol, we verstaan elkaar niet meer. Het is soms zo verrassend en verrijkend om te ontdekken dat je je samen kunt verwonderen over Gods liefde en de redding in Christus, ook al verschil je op tal van punten van elkaar.’

Dit artikel komt uit de OnderWeg van 12 november 2021. Geïnspireerd? Neem een gratis proefabonnement.