Als je de post niet meer open maakt

Annemarie van den Berg-Nap | 19 februari 2022
  • Interview
  • Thema-artikelen

Hoe groot schat je de kans in dat jij in een situatie van schulden en armoede verzeild raakt? Het lijkt voor veel van ons misschien een ver-van-je-bedshow, maar Martin Schep, missionair diaconaal werker en vrijwilliger voor Schuldhulpmaatje in Den Haag, weet dat armoede en schulden dichterbij zijn dan je denkt. ‘Drie verkeerde beslissingen op het verkeerde moment en je kunt op straat staan.’

(beeld PeopleImages/iStock)

Veel sociale problematiek begint bij schulden, ontdekte Martin jaren geleden al. ‘Ik runde samen met mijn vrouw een gezinshuis waarin we kinderen opvingen die niet langer thuis konden wonen. Ik zag dat schulden vaak werkten als een katalysator waardoor allerlei andere problemen in gang werden gezet. Ik begreep dat je moest beginnen bij het aanpakken van schuldenproblematiek als je deze neerwaartse spiraal wilde doorbreken.’

Je werkt in Den Haag Zuid-West. Hoe zou je deze buurt omschrijven?
‘Deze buurt is kort na de oorlog gebouwd en bestaat uit appartementencomplexen. Inmiddels is het een achterstandswijk. Zo’n achtduizend huishoudens hebben hier problemen met betalingen. Alle nationaliteiten wonen hier. Het is een complexe omgeving, maar er is veel kracht. Mensen kijken om naar elkaar. Ik werk deels voor stichting Leven in Zuidwest, een stichting die door drie kerken in Den Haag en Rijswijk is opgericht. Daarnaast doe ik vrijwilligerswerk als schuldhulpmaatje. In de praktijk is er een krachtige wisselwerking tussen die werkzaamheden.’

‘Schulden zijn vaak omgeven door schaamte. Mensen proberen het eerst zelf op te lossen. De problematiek loopt vaak al jaren en de betrokkenen hebben alle fases gehad: van ontkenning en geld lenen tot verhuizen. Alle trukendozen zijn opengetrokken voordat mensen aan de bel trekken. De nood is dan vaak heel hoog. Wat het ingewikkeld maakt – dat blijkt ook uit wetenschappelijk onderzoek – is dat mensen met schulden vaak domme dingen gaan doen door de stress die zij hebben. Zoals geld lenen tegen hoge rente. Of om de haverklap overstappen op een andere energieleverancier en dan hoge overstapkosten moeten betalen. Het zijn vaak de kleine lettertjes die niet worden gelezen, waardoor de problemen verergeren.’

Geïnspireerd door magazine OnderWeg? Neem een proefabonnement!

In 2018 ontmoet Martin Cor die dan al jaren aan het vechten is tegen oplopende schulden. Cor is een voorbeeld van hoe een paar beslissingen je in de ellende kunnen storten. Bij Cor begon het tien jaar geleden met zijn scheiding en de gedwongen verkoop van zijn huis: hij bleef zitten met een flinke restschuld.

Cor: ‘In eerste instantie dacht ik: hup, de schouders eronder. Ik werk als politieman. Om meer te verdienen, ben ik extra uren gaan draaien als BOA. Ik verwachtte dat ik met die extra inkomsten de schuld in een paar jaar wel zou kunnen afbetalen. Drie jaar lang heb ik van alles geprobeerd om van die schuld af te komen. Maar ik ging op een gegeven moment het ene gat met het andere vullen. Ik voelde de grote druk van de schuldeisers waardoor ik verkeerde keuzes ging maken. De schuldeisers betaalde ik wel, maar de rekeningen van de vaste lasten liet ik openstaan. Dat loopt dan natuurlijk op en zo kwam de dag dat gas en elektra werden afgesloten.’

Martin Schep.

Wanneer kwam jij op het punt om hulp te zoeken?
‘Dat was na drie jaar. Door mijn dubbele banen werkte ik ongelooflijk hard. Maar in plaats van dat het mijn problemen oploste, zakte ik alleen maar verder weg. Als ik maar eventjes thuis was, stond er weer een incassomedewerker of deurwaarder op de stoep. Je schrikt elke keer als de bel gaat. De post maak je allang niet meer open. Daarbij blijft je schuld maar groeien door incassokosten en rente. Dus zelfs als je aflost, groeit je schuld. De 60.000 euro restschuld van de hypotheek groeide zo tot 70.000 euro. Doordat ik zoveel werkte, had ik geen sociaal leven. Daarbij kreeg ik door het harde werken en de stress ook last van mijn hart. Dat was het moment dat ik aanklopte bij de gemeente.’

Betekende dit een kentering?
‘Helaas niet. Eigenlijk werden de problemen eerst nog erger toen ik een half jaar later op straat kwam te staan. Met tranen in mijn ogen klopte ik aan bij mijn moeder. ‘Mag ik alsjeblieft bij jou slapen?’ Ik was door de gemeente naar de opvang van het Leger des Heils verwezen. Maar ja, ik moest ook nog werken. Dat kan toch niet vanuit het Leger des Heils? Van mijn eigenwaarde was weinig over. Ik werd ook ontzettend boos op de maatschappij. Toch bleef ik ervan overtuigd: hoe harder ik werk, hoe sneller ik hiervan af ben.’

Omdat Cor geen woning kreeg zolang hij een schuld had bij de woningbouwvereniging, betaalde hij eerst die schuld af. Hij kreeg weer een eigen adres, maar daarmee kwamen ook de schuldeisers terug. In 2018 leerde hij Martin kennen en kwam er eindelijk lucht.

Martin: ‘Hoewel Cor al bij de gemeente aan de bel had getrokken, werd hij steeds uit regelingen gegooid. De schuld was inmiddels opgelopen tot 90.000 euro, terwijl hij in zes jaar tijd ook zeker 80.000 euro had afgelost. Ik weet nog goed dat Cor binnenkwam. Toen hij zag dat er drie mensen zaten in plaats van een, liep hij boos naar buiten.’

Cor: ‘Ik had mijn verhaal al aan zoveel mensen moeten vertellen, er brak toen iets. Ik heb toen op het hek buiten zitten huilen. Er was zoveel opgebouwde frustratie en het gevoel: ook hier lukt het niet. Gelukkig kwam Martin achter me aan. Voor mij was dat echt Gods werk. In eerdere situaties was ik meteen op de tram naar huis gestapt, maar nu bleef ik toch even hangen. Na dat een-op-eengesprek met Martin hebben we een nieuwe afspraak gemaakt.’

Wat maakt dat het in de hulpverlening vaak misloopt?
Martin: ‘Allereerst is de schuldhulpverlening van de gemeente behoorlijk complex. Er zijn veel regels en die veranderen ook nog eens geregeld. Door al die loketten moet je als hulpvrager je verhaal steeds opnieuw doen. Het helpt enorm als er dan iemand naast je staat. Samen met Cor ben ik gaan praten met een consulent en de schuldeisers. Zo kwam Cor weer terug in de schuldhulpverlening. Want doordat hij zo graag zelf uit de schulden wilde komen en heel hard ging werken, kwam hij juist dieper in de problemen. De oplossing voor Cor was dus niet hard werken en betalen, maar de juiste hulp zoeken.’

Reddende engel

Cor ziet Martin als zijn reddende engel. ‘Wat wij samen voor elkaar hebben gekregen in anderhalf jaar tijd, is me in de zeven jaar daarvoor niet gelukt. Het is zeker niet gemakkelijk geweest. Maar er zijn nu belangrijke stappen gezet zoals een bewindvoerder die mijn administratie heeft overgenomen, waardoor er eindelijk rust is.’ Dat betekent wel dat Cor van maar 50 euro leefgeld per week rond moet komen. ‘Ik red me wel. Die 50 euro per week is veel meer dan toen het niet geregeld was. Niemand kan het van me afpakken.’

Als alles goed gaat, is Cor met een jaar of twee schuldenvrij. Maar zover kijkt hij niet vooruit. ‘Ik heb zoveel meegemaakt dat ik eerst wil zien, dan geloven.’ Hoewel zijn vertrouwen in mensen en instanties een flinke deuk heeft opgelopen, hervond Cor wel zijn vertrouwen in God. ‘Ik ben kwaad geweest op God. Toen ik midden in de ellende zat, ben ik ook weggegaan uit de kerk. Maar inmiddels ga ik er weer naartoe. Mijn geloof in God is – naast de hulp van Martin – mijn redding geweest. Zonder dat was ik misschien wel in een gekkenhuis beland.’

Verborgen armoede

Armoede is lang niet altijd zichtbaar aan de buitenkant. Als kerk is het niet eenvoudig om te ontdekken wat je rol is. Daarbij ziet Martin dat veel kerken gevuld zijn met wat hij noemt ’gegoede burgerij’. Geld en hoe je hiermee omgaat zou volgens Martin veel meer een issue mogen zijn in de kerk.

‘Wij hebben het over het algemeen erg goed en dragen een grote verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd gebeurt er natuurlijk al het nodige. Zo wordt mijn werk bijvoorbeeld gefinancierd door de kerk. Maar vergeet niet dat er veel werkende armen zijn. Zoals die mannen die bezig zijn om glasvezel in te graven of de mensen die jouw groente uit de kas halen. Die verdienen enorm weinig. In mijn werk kom ik mensen tegen die een baan hebben en toch dakloos zijn. Wees je meer ervan bewust hoe goed we het hebben. Wees daarvoor echt dankbaar.’

Ben je ook op zoek naar betekenisvol vrijwilligerswerk? Kijk voor meer informatie op www.schuldhulpmaatje.nl.

Geïnspireerd door magazine OnderWeg? Neem een proefabonnement!

Over de auteur
Annemarie van den Berg-Nap

Annemarie van den Berg-Nap is journalist en cultureel antropoloog.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief