Zin in je werk

Werk is belangrijk. Onze dagen worden ermee gevuld en onze economie wordt ermee aangejaagd. Van jongs af aan word je ermee opgevoed. ‘Wat wil je later worden?’, vragen we aan kinderen. Werk is de dragende kracht van onze samenleving. Waar zouden we zijn zonder werk?

Al het gezwoeg dient ertoe dat de mens zijn buik vult, maar zijn verlangens blijven onvervuld.

Prediker 6:7

Prediker bekijkt de dingen onder de zon met een kritische blik. Zo ook werk. Al dat harde werken van mensen – is dat wel zo goed, vraagt hij zich af. Hoe belangrijk is werk eigenlijk echt en waarom werken wij zo hard?

Altijd zin?

Wat goed dat er werk is. Het brengt inkomen, levensonderhoud, ritme, voldoening. Je kunt jezelf ermee ontplooien. Je krijgt sociale contacten, het laat je bijdragen aan de maatschappij. Werken past bij God. God zelf werkt ook. Hij heeft er een dagtaak aan om voor de wereld te zorgen. Wij mensen mogen Gods werk voortzetten: zorgen voor de aarde, haar ontwikkelen, mooie dingen maken. Zo zijn wij beeld van God.

Maar er is ook een andere kant aan werk. Een kant waarover we niet zo graag praten op feestjes. Werk kan ook frustreren. Soms is het ploeteren en zwoegen, geeft het geen energie, levert het niks op en houdt het je uit de slaap (Prediker 2:23). Prediker werd niet vrolijk van al zijn harde werken: ‘Van alles waarvoor ik mij had afgebeuld onder de zon kreeg ik een afkeer. Ik zou het toch moeten achterlaten voor mijn opvolger – werken is niet meer dan lucht en het najagen van wind’ (Prediker 2:17-18).

Negatief? Ik zeg liever: realistisch. Werk hoef je niet op te hemelen. Na de zondeval is ook werk komen te liggen onder de vloek over de schepping. ‘Zweten zul je voor je brood’, zei God tegen de mens (Genesis 3:19). Vaak delen we vooral de mooie plaatjes van het werk dat we doen. We praten liever niet over de frustratie en stress die werk met zich kunnen meebrengen. Werk kan ook te veel zijn, wat kan leiden tot een burn-out. Dat gebeurt vaak vandaag. Wees eerlijk, zegt Prediker, werk is niet altijd een tien, soms is het een vijf, soms zelfs een drie – dat mag gezegd worden.

Geluk in je werk

‘Wat voor werk doe je?’ is een van de eerste vragen bij een kennismaking. Het antwoord zegt blijkbaar veel over wie je bent. Werk bepaalt je identiteit. Als je geen werk hebt, is dat vaak moeilijk. Wie ‘ben’ je dan nog, wat geeft jou eigenwaarde?

Wie niet werkt, is niet gelukkig, zo lijkt het te zijn. De andere kant daarvan is dus: werken maakt wél gelukkig. Als je werk wegvalt, pas je niet meer in het perfecte plaatje. Je bent niet meer degene die je zou willen of moeten zijn. Prediker duwt er tegenaan: ‘Mijn werk – ik moet het achterlaten voor mijn opvolger, dus later heb ik er niks aan en nu is het ontzettend zwaar. Vertwijfeling beving me’ (Prediker 2:20).

Wij kunnen overspannen raken van werk. Maar misschien komt dat, omdat wij ons werk te veel overspannen. Alsof ons geluk afhangt van ons werk. Zeker, werk kan mooi zijn en zinvol, maar gelukkig zal het je niet maken: ‘Al het gezwoeg dient ertoe dat de mens zijn buik vult, maar zijn verlangens blijven onvervuld’ (Prediker 6:7).

Daar sta je dan met al je werk. Druk, druk, druk. Maar vind je daarin het geluk dat je zoekt? Misschien denk je het. Of het lijkt zo. Het kan heel sluipend gaan, er komt een patroon: je werk gaat je leven beheersen, gaat altijd voor, het is de steunpilaar van je leven geworden. Als het zo gaat, zegt Prediker, dan zuigt je werk je leeg en laat het je berooid achter. Werk is maar werk.

Werken met vreugde

Dan maar stoppen met werken? Dat hoeft niet. Werk kan ook levensvreugde geven, zegt Prediker. Als dat zo is, ontvang je het als ‘het rechtmatige deel dat door God aan jou is toegestaan’ (Prediker 5:18). Je hebt er hard voor gewerkt, dus geniet van dit moment, want dat is goed en weldadig voor de mens. ‘Ga op in de vreugde die God je toebedeelt’ (Prediker 5:19).

Dus vergeet niet om je resultaten te vieren. Of wil je altijd meer en verder, is het nog niet genoeg? Leun ook eens achterover, pak er een biertje bij en zeg: nu even niet, ik ga het er eens lekker van nemen. Als je dat kunt doen, is dat een geschenk van God, zegt Prediker. Of je nou directeur bent of productiemedewerker, betaald werk doet of niet – jouw werk mag gevierd worden.

Werken met vreugde gaat niet over de goede balans vinden tussen werken en ontspannen. Ook niet over het vinden van je droombaan. Het gaat om vreugde vinden in God. Voor die vreugde kun je niet werken, die vreugde valt je toe uit Gods hand. Van Hem komt jouw talent dat je mag ontwikkelen, door Hem komt de voldoening die werk kan brengen. Bij Hem is een identiteit te vinden die niet afhankelijk is van wat jij doet. Ook als jij niks doet, ben jij voor Hem oneindig waardevol. Ook als jouw werk niks oplevert, gaat Hij ermee door.

In de samenleving komt steeds meer oog voor zingeving in je werk. Een besef dat het niet alleen om winst en prestatie gaat. ‘Wij moeten af van een economie van presteren en toe naar een economie van vreugde’ – een uitspraak die ik eens tegenkwam. Prediker zou het alleen maar toejuichen.

Wij moeten af van een economie van presteren en toe naar een economie van vreugde

Jezus als rolmodel

Ook in je werk kun je kijken naar Jezus. Jezus was een harde werker: ‘Mijn Vader werkt aan één stuk door, en daarom doe Ik dat ook’, zei Hij eens (Johannes 5:17). Jezus kende ook zijn momenten van frustratie, waarop Hij zich afvroeg of het allemaal wel zin had wat Hij deed. ‘Hoe lang moet Ik nog bij jullie blijven?’, zei Hij getergd, ‘hoe lang moet Ik jullie nog verdragen?’ (Marcus 9:19). Op een keer kon Hij zijn werk niet doen, omdat Hij stuitte op een muur van weerstand (Marcus 6:5). Voor en na zijn werk was het voor Jezus belangrijk om zijn Vader te zoeken in gebed (Matteüs 14:23 en Marcus 6:46), ook bij Hem ging het dus niet vanzelf. Jezus zorgde ervoor dat zijn leerlingen rust namen te midden van al ‘het komen en gaan van mensen’ (Marcus 6:31). Ook bij Jezus was werken niet alles.

Ik vond in een tijdschrift een citaat van Okke Jager. Hij zei: ‘Jezus had geen beroep, maar niemand zal zeggen dat Hij niks heeft gepresteerd. Maar Hij trok niet rond in een krampachtig perfectionisme, in een nerveuze ijver: ik moet overal geweest zijn, ik mag geen plekje overslaan. Hij reisde in de rustige zekerheid: de heilige Geest werkt wel door. Anders was Hij overspannen geworden.’

Werk is niet alles, maar het is ook niet niks. Zeker, de vloek doet zich voelen, soms meer dan je lief is. Maar werk mag ook gevierd worden. Wees blij met wat God je in staat stelt om te doen. Dank God als het je vreugde brengt en voldoening. Vergeet niet bij al je werk om van tijd tot tijd God te zoeken en Hem te horen zeggen: Welkom bij Mij, even geen deadline hier, geen agenda, even niks doen en helemaal inefficiënt – de rest komt morgen wel.

Vragen om over na te denken:

1. Hoe belangrijk is jouw werk voor jou? Wat streef jij na in je werk?
2. Werk heeft twee kanten. Wat geeft jou vreugde in je werk? Anderzijds: wat zijn frustraties en teleurstellingen die jij tegenkomt in je werk?
3. ‘Wij moeten af van een economie van presteren en toe naar een economie van  vreugde.’ Hoe zou dat eruit kunnen zien volgens jou?
4. Hoe is Jezus voor jou een rolmodel in het werk dat je doet?
5. Misschien heb jij geen baan, ben je werkzoekend, kun je niet meer werken – wat betekent dat voor jou? Wat reikt Prediker jou aan?