Bij God is alles gratis

Ooit had ik een opvallend gesprekje met een zwerver. Hij had er principieel voor gekozen om niet te betalen voor een plek om te wonen. ‘Want’, zei hij, ‘God geeft ons de aarde gratis, dan mag de overheid daar geen geld voor vragen.’ Een opmerkelijke gedachte. Daarmee paste hij niet in onze maatschappij, maar hij had wel een punt.

Toen God de aarde schiep, legde Hij zonder een prijs te vragen zijn prachtige schepping in handen van de mens. En dat doet Hij nog. We hoeven Hem niets te betalen voor het licht van de zon, voor de lucht die we inademen en voor alle materie die we gebruiken. De pracht van de natuur, het wisselen van de seizoenen, de werking van ons lichaam: het is allemaal gratis. Ook liefde is niet te koop, evenmin als het geluk van twee mensen en het kindje dat tot leven komt.

Het geld is door de mens verzonnen, net als alle andere ruilmiddelen. Zo kunnen we ‘voor wat hoort wat’ in de praktijk brengen. Dat is onze stijl. Niet per se slecht, maar wel heel iets anders – met alle verleiding die dat geeft tot hebzucht, bedrog, uitbuiting en mateloze zelfverrijking.

Dit probleem is niet gering. Vrijwel alles in onze maatschappij draait om geld en nog meer geld. Werknemers worden beoordeeld op hun economische waarde, gestelde targets jagen iedereen op en zorginstellingen persen het onmogelijke uit hun personeel. Intussen heeft ieder zijn persoonlijke uitgaven en verlangens, dus je moet wel mee in die mallemolen om aan je trekken komen. Kun je hierin nog oprecht leven als een christen, zonder jezelf te verliezen of in een kramp te schieten?

Woestijn

De inzet van de catechismus is van praktisch belang. Daar staat in het kort wat God de Vader, de Zoon en de heilige Geest voor ons doen. De Geest geeft ons de zekerheid van het eeuwige leven, belijden wij. Hij leert ons denken en verwachten over het sterven heen. Daarmee geeft Hij ons een wijd perspectief! Dat is prachtig en nodig, want vrijwel alles wat God ons in Christus belooft, brengt Hij daar in vervulling, op de nieuwe aarde. Hij leert ons om daar naartoe onderweg te zijn, net als het volk Israël destijds op doorreis was naar Kanaän, dwars door de woestijn.

Je vraagt geen beleg; op manna zat geen pindakaas

Nu is het lastig om Nederland, behorend tot de rijkste landen ter wereld, een woestijn te noemen, maar toch is ook hier het leven onderworpen aan alle vormen van ellende en gebrokenheid. We zullen hier niets opbouwen wat blijvend is en aan het eind van de reis zullen we geen eurocent kunnen behouden.

Deze gedachte wil je bevrijden van de neiging om hier en nu het onderste uit de kan te halen, met alle stress die dat kan geven. En het relativeert je verlies als je de boot van de (extra) beloningen ergens mist. God zal ons met Christus alle (!) dingen schenken! Wie dat gelooft, kan ontspannen leven en vooruitzien. Een christen gaat helemaal niets missen.

Hemden

In de woestijn kregen de Israëlieten brood voor één dag. Meer manna mochten ze niet verzamelen, al lag er nog zo veel. Dat was een oefening in zelfbeheersing én vertrouwen. Ze waren onderweg en de volgende dag zou God er weer zijn om zijn goede gaven te schenken.

Precies zo leert Jezus bidden: ‘Geef ons heden ons dagelijks brood.’ Dat is brood voor vandaag. Meer vragen we niet. Bewust niet. God kan veel meer schenken, maar dat vragen we niet. Als U mij brood, water en onderdak geeft, wil ik dankbaar en tevreden zijn. Je vraagt geen beleg; op manna zat geen pindakaas.

Je kunt jezelf nooit rijker maken dan de heerlijkheid die Jezus je geeft

Wordt het leven dan niet kaal? Nee, je krijgt op die manier oog voor je ware geluk. De waarde van je dagelijks brood wordt niet bepaald door wat erop zit, maar door de liefde waarmee God het je geeft. Elke goede gave daalt van boven neer, schrijft Jakobus, van de Vader die jou een bijzondere plaats in zijn nieuwe schepping heeft toebedacht. Hij zal je uiteindelijk meer geven dan je kunt bedenken.

Dit geeft ruimte en perspectief en helpt je om geen dingen te begeren die Hij niet geeft of nog niet geeft (Jakobus 1:14-18). Het helpt je ook om je geld en goed te delen met de vele armen in deze wereld. Zei Jezus niet dat wie twee hemden heeft er eentje kan weggeven? Nemen we dat serieus?

Eens werd ik rondgeleid in een nieuwbouwwoning die zeer luxueus ontworpen was. Dat vonden de bewoners zelf eigenlijk ook. ‘Maar we hebben het gekregen, dus mogen we het gebruiken’, was hun simpele redenatie, bij wijze van excuus. Ter plekke was ik te verbaasd om adequaat te reageren, maar dit triggert me tot op vandaag. Ook omdat ik dit steeds vaker zie. We maken veel meer op dan dagelijks brood. Menen we dan nog wat we tegen God zeggen? En wat blijft er over voor hen die verstoken zijn van de meest basale levensbehoeften?

Heer, Heer

Jezus heeft meermalen gezegd dat we zijn woorden aandachtig moeten bestuderen en doen. Bekend is het beeld van de twee huizen, het ene op de rots gebouwd en het andere op zand. Nu is dat zand niet wat je bij ons aan het strand vindt. Het is het gruis dat in het droge oosten de rotsige bodem bedekt. Als je dat niet eerst weggraaft, heeft je huis geen contact met de harde bodem. Nu is het misleidende dat die huizen vaak wel het mooiste zijn, want alles wat op de fundering wordt uitgespaard, kan worden besteed aan een fraai uiterlijk. Totdat het gaat stormen en het water stijgt: dan stort het eens zo mooie huis zomaar in elkaar en spoelt het weg.

Zonder een prijs te vragen legde God zijn prachtige schepping in handen van de mens. En dat doet Hij nog. (beeld Sean McGrath/Flickr.com)

Een duidelijk beeld. Maar wat zijn nu die stormen en stromen die het huis belagen? Zijn dat vervolgingen? Dat kan, maar daar had Jezus het niet over. Het ging Hem om mensen die ‘Heer, Heer’ tegen Hem zeggen, maar dat niet menen omdat ze steeds hun eigen zin doen (Matteüs 7:21-27).

Als je Jezus aanspreekt als ‘Heer’, moet je doorleefd beseffen wat je zegt, hoe zijn heerschappij in alles wil doorwerken, genezend en vernieuwend. Het kost tijd en aandacht om zijn bedoeling te integreren in je leven. Als je dat proces overslaat, heb je misschien meer tijd voor andere dingen die vroom lijken, maar die houden geen stand zodra de verleidingen gaan stormen in je leven. Dan ben je zo weer je eigen heer en wat je geluk zou zijn, stort volledig in elkaar.

Is dit in de mallemolen van de begeerte niet aan de orde van de dag? Terwijl het weerwoord simpel is: je kunt jezelf nooit rijker maken dan de heerlijkheid die Jezus je geeft. Al is die nog verborgen, het is wel de heerlijkheid van jouw leven (Kolossenzen 3:1-4).

Dus waar begin je aan en wat gooi je weg als je je laat meevoeren door de zucht naar meer? Hoe kun je ooit meer zijn dan wat Jezus je doet zijn: kind van God?

Pro Deo

Die zwerver had echt een punt. Bij God is alles gratis. Voor Hem telt geld niet. Waarom zouden wij daar dan veel van moeten hebben?

Gerechtigheid en het eeuwige leven zijn niet te koop; die kun je alleen krijgen als een groot geschenk. Dat maakt je anders. Niet krampachtig, maar vrij. En wat je gratis krijgt, kun je gratis doorgeven.

Er zijn nogal wat mensen die in de maatschappij aan de kant staan, niet in staat om zich te handhaven op een werkplek. Voor wat hoort wat, dus ja, als je daaraan niet kunt voldoen, doe je helaas niet mee. Maar in het netwerk van Gods koninkrijk hoeft niemand werkloos te zijn. Het niet-betaalde werk is goud waard!

Sterker nog, dat werk wordt steeds belangrijker naarmate de samenleving stagneert. Jezus gaf ons het voorbeeld in het omzien naar hen die door hun problematiek eenzaam waren geworden. Hij had daar nooit geld bij nodig. Hij gaf zichzelf, met een spoor van blijvend geluk in tal van levens. Zo wil Hij zich nog steeds geven, ook door jou en mij.

En hoezo wordt dat niet betaald? Je loon zal zeer groot zijn, zei God tegen Abraham. Precies datzelfde zegt Jezus. Wanneer Hij komt, zal Hij het loon bij zich hebben voor allen die zich pro Deo hebben ingezet. En dan heeft Hij het niet over geld.