Ben jij een slaaf?

Almatine Leene | 16 september 2017
  • Eyeopener

Want een slaaf die door de Heer geroepen is, is een vrijgelatene van de Heer, zoals degene die als vrij man geroepen is een slaaf van Christus is.
(1 Korintiërs 7:22)

Historici schatten dat in de tijd van Paulus bijna de helft van de bevolking bestond uit slaven. Het is dus logisch dat je een heel aantal keren het woord ‘slaaf’ tegenkomt in het Nieuwe Testament. Toch is de manier waarop Paulus de realiteit van de slavernij in verband brengt met Christus nog steeds actueel, want slavernij is dichterbij dan je denkt.

Een slaaf is iemand die onder de controle staat van een ander die geweld en dwang toepast om die controle in stand te houden, met als doel uitbuiting. Slavernij is in Nederland ruim 150 jaar geleden afgeschaft en tegenwoordig internationaal verboden, maar volgens de Global Slavery Index zijn er wereldwijd nog steeds zo’n 46 miljoen moderne slaven. Ook in Nederland gaat het om duizenden mensen die worden uitgebuit, bijvoorbeeld in de seksindustrie. Het is moeilijk om exacte cijfers te geven over moderne slavernij, omdat het vaak in het verborgene plaatsvindt, maar het beeld is hoe dan ook schrikwekkend.

(beeld GRAZVYDAS/iStock)

(beeld GRAZVYDAS/iStock)

De cijfers zijn eigenlijk nog hoger als we de definitie van slavernij verbreden. Als iemand aan jou zou vragen of jij een slaaf bent, dan is je antwoord waarschijnlijk ontkennend. Maar de kans is groot dat je het toch bent. Bijvoorbeeld een slaaf van je telefoon, van geld, sigaretten, drank of porno. De één natuurlijk wat meer en de ander wat minder, maar voor je het weet vernietigt een verslaving jouw leven en dat van anderen. Dat risico is groter dan je in eerste instantie misschien denkt.

Paulus noemt alle mensen slaven van de zonde (Romeinen 6:17). Zonde houdt je gevangen en zorgt ervoor dat je niet vrij bent. Volgens de Bijbel is elk mens zondig en dus een slaaf van de zonde. Zonde werkt zoals veel verslavingen: ze lijkt aantrekkelijk en je gelukkig te maken, maar uiteindelijk heeft ze een tegenovergesteld effect. Zoals mensenhandelaren hun slachtoffers een beter leven beloven, maar hen vervolgens op verschillende manieren gevangenhouden. Toch heeft de zonde gelukkig niet langer het laatste woord: door Christus is het mogelijk geworden dat je geen slaaf meer bent van de zonde (Galaten 4:7). Toch?

Slaaf Christus

Paulus gaat echter nog een stap verder nadat hij heeft gezegd dat gelovigen geen slaaf meer van de zonde zijn, maar door Christus vrije mensen. Dat laatste bedoelde hij overigens niet letterlijk, want het was voor slaven immers vaak niet mogelijk om daadwerkelijk vrijgekocht te worden als ze christen werden. Maar geestelijk waren ze wel vrij. Paulus doet er zoals gezegd nog een schep bovenop, want hij noemt zichzelf een aantal keren een slaaf. Van Christus wel te verstaan (Romeinen 1:1; Kolossenzen 4:12; Galaten 1:10). Hij zegt dat alle vrije mensen daartoe geroepen zijn. Is dat niet gek? Eerst beweren dat je geen slaaf meer bent, en vervolgens zeggen dat je een slaaf van Christus bent?

Om te begrijpen wat hij bedoelt moeten we eerst naar Christus zelf kijken. Hij is namelijk zelf slaaf geworden (Filippenzen 2:7). Hij werd een mens net als wij, die allemaal slaven zijn, en identificeerde zich dus met ons. Hij diende zoals slaven doen en gaf zijn leven. Zoals een slaaf totaal gehoorzaam is aan zijn meester, zo was Jezus gehoorzaam aan zijn Vader. Hij werd door Judas zelfs verkocht voor de prijs van een slaaf. Van een slaaf wordt niet veel verwacht, zeker niet in de tijd van de Bijbel en in onze tijd nog altijd niet. Maar slaaf Jezus werd een redder. Dat is de wereld op zijn kop, want het lijkt onmogelijk. Zoals de slaaf Jozef uiteindelijk de koning werd die zijn familie van de dood zou redden, zo is ook de slaaf Christus koning geworden. Al is uiteraard het grote verschil tussen Jozef en Jezus dat Jezus er vrijwillig voor koos en Jozef niet.

In dat voetspoor gaat Paulus verder. Hij aanvaardt dat een slaaf zijn redder is, hij wil Hem dienen en noemt zichzelf daarom ook vrijwillig ‘een slaaf’. Daarmee stelt hij zich ondergeschikt op aan zijn Heer. Dat vraagt nogal wat van iemand, want nu is zijn eigen wil niet meer het belangrijkste. Maar als Christus je baas (= Heer) is, dan is dat de beste keuze die je kunt maken, want Hij heeft het beste met je voor. Pas als je beseft dat Christus jou ware vrijheid geeft, wil je jezelf onderschikt maken aan Hem. Christen zijn betekent dus dat je slaaf wordt van de verhoogde slaaf Christus. Dat is in niets te vergelijken met een slaaf zijn van mensen (1 Korintiërs 7:23).

Verslaving

Christus verlost ons van iedereen en alles dat ons bindt. Dat betekent dat we moeten strijden tegen verslaving en slavernij. Het begint bij je eigen vrijheid. Dat vraagt misschien wel allereerst om een kritische blik naar binnen: in hoeverre ben jij zelf een slaaf van mensen of van Jezus? Ben je waarlijk vrij? Vrij van godsdienst, van erkenning, van materialisme, van angst? Door de heilige Geest is het mogelijk om daarvan verlost te worden.

Slaaf zijn van Jezus betekent ook dat we ons dienstbaar opstellen om anderen te vertellen over die ware vrijheid en hen te helpen met het vinden ervan. Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door op te letten waar jij je kleren koopt. Er zijn kledingmerken die gebruikmaken van kinderarbeid of hun personeel onder slechte omstandigheden laten werken. Je kunt ook aan mensen vragen of hun baas zich aan de wet houdt als het gaat om hun werkuren en salaris. Vaak zijn het buitenlanders die door Nederlanders worden uitgebuit.

Enkele jaren geleden wijdde Een Vandaag een reportage aan de zaak van tien Indonesische mannen die door een mensenhandelaar naar Den Haag waren gehaald om daar soms wel vijftien uur per dag te werken voor zo’n 25 euro. Het grootste deel daarvan moesten ze ook nog terugsturen naar de mensensmokkelaar in Indonesië. Ze sliepen onder erbarmelijke omstandigheden en werden gebeten door ratten. Slavernij is dus nog steeds springlevend en dichterbij dan je denkt. Tegenwoordig zijn er verschillende organisaties die zich hiervoor inzetten en die goede ideeën hebben over hoe moderne slavernij tegengegaan kan worden.

Dit geldt net zo goed voor verslavingen. Als we geloven dat Christus degene is die verlost, dan moeten we nooit de moed opgeven met mensen die verslaafd zijn aan bijvoorbeeld drank of drugs. Juist christenen zouden zich moeten inzetten om verslaving en slavernij tegen te gaan, want niemand mag een slaaf van mensen zijn of van wat dan ook. Alleen jezelf een slaaf van Christus weten, maakt je waarlijk vrij.

Om over na te denken

1. Er zijn veel Nederlandse en internationale organisaties die zich inzetten tegen moderne slavernij. Surf bijvoorbeeld eens naar de website van International Justice Mission (ijmnl.org), een christelijke organisatie die wereldwijde slavernij bestrijdt, of naar www.fairwork.nu, een organisatie gericht op slavernij in Nederland. Deze organisaties doen verschillende praktische voorstellen om moderne slavernij tegen te gaan. Wat kun jij doen? Kijk ook eens naar de uitzending van Een Vandaag over ‘Moderne slaven om de hoek’ (www.eenvandaag.nl/binnenland/41759/moderne_slaven_om_de_hoek). Daarin wordt het verhaal van twee slachtoffers van slavernij in Nederland verteld.

2. Zie jij jezelf net zoals Paulus ook als slaaf van Christus? Zo ja, wat betekent dat dan voor je dagelijks leven? Indien niet, waar heeft dat mee te maken? Denk je dat je dat moet veranderen?

3. Een actueel onderwerp zoals het besluit van de synode van de GKV over vrouwen in de ambten, wordt vaak vergeleken met de afschaffing van de slavernij, terwijl de Bijbel daar nergens expliciet voor pleit. Kun je volgens jou deze twee onderwerpen vergelijken of niet? Waarom denk je dat het gebeurt?

4. Lees het boek Passie voor recht. Op zoek naar kerken met lef van Jim Martin. Hij geeft tips aan kerken om betrokken te raken bij het bestrijden van onrecht.

5. In de NBG1951-vertaling en de Statenvertaling wordt het Griekse woord doulos een flink aantal keren vertaald met ‘dienstknecht’ en in de NBV met ‘slaaf’. Is er een verschil in betekenis? Zo ja, welk?

Over de auteur
Almatine Leene

Almatine Leene is docent dogmatiek aan Hogeschool Viaa in Zwolle, onderzoeker aan de Universiteit van Stellenbosch en predikant van de Nederduits Gereformeerde Kerk Stellenbosch-Wes.

Wat kan er in een kerkgebouw? reflectievragen

Wat kan er in een kerkgebouw? reflectievragen

Jorien Holsappel
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Macht en misbruik in de kerk

Macht en misbruik in de kerk

Frank Schneider
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen

Reacties zijn gesloten.

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief