Column: Vrijgemaakte utopie

Maarten Verkerk | 25 november 2017
  • Column

In de zomervakantie heb ik twee boeken gelezen over de breuk tussen de GKv en de NGK: de biografie van Ab van Langevelde over professor Veenhof, In het klimaat van het absolute, en Verscheurd door trouw van Johan Schaeffer. Van beide boeken werd ik intens verdrietig. Ze confronteerden me met zwarte bladzijden uit de geschiedenis van mijn kerk.

In 1998 schreef Hans Achterhuis een boeiende studie over de utopie, een literair genre waarin een ideale samenleving wordt geschetst die de mens op aarde kan realiseren. Hij tekent de utopie als een seculiere heilsverwachting, waarin ‘het nieuwe Jeruzalem’ niet meer ‘als gift van God verwacht werd’, maar werd opgevat als het resultaat van menselijk handelen.

Achterhuis noemt een paar kenmerken van de utopie, onder andere het gewelddadige karakter, de onderschikking van het individu, de radicale breuk met het verleden, de nadruk op zuiverheid en daaruit voortvloeiende zuiveringen. Hij laat zien dat in het streven naar het ‘absoluut goede’ de utopie gemakkelijk in haar tegendeel omslaat. Ook wijst hij erop dat utopisch denken sterk aanwezig is in religieus fundamentalisme.

Werd een zuivere kerk nagestreefd in de weg van menselijk handelen?

De beschrijving van Achterhuis maakt me onrustig. Was er sprake van een vrijgemaakte utopie? Werd er kerkelijk geweld gebruikt? Mocht je wel een eigen mening hebben? Werd een zuivere kerk nagestreefd in de weg van menselijk handelen? Sloeg de droom niet in zijn tegendeel om? Kreeg het fundamentalistische denken geen vleugels? Het zijn – helaas – allemaal retorische vragen geworden.

De Open Brief en haar thematiek is nog steeds actueel. Ligt het fundament van de kerk in menselijke geschriften (belijdenis) en menselijk handelen (synodes) of in een persoon: Jezus Christus? Ligt dat fundament in het moderne streven naar een zuivere kerk of in de belijdenis dat de Zoon van God zijn gemeente vergadert (HC 21)? De geest van de vrijgemaakte utopie zit diep in ons. Veenhof had gelijk: het gaat allereerst om de reformatie van het hart.

Over de auteur
Maarten Verkerk

Maarten Verkerk is onder meer bijzonder hoogleraar filosofie aan de TU Eindhoven en de Universiteit Maastricht.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reacties zijn gesloten.

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief