CGK moet hermeneutische vragen onder ogen zien

Jan Mudde | 25 november 2017
  • Opinie

Op een studiedag die ik bezocht stond een vrijgemaakt boek over het Schriftverstaan centraal – Gereformeerde hermeneutiek vandaag – maar vreemd genoeg moest ik naderhand vooral aan de Christelijke Gereformeerde Kerken denken. Kampen gaat de uitdaging tenminste aan. Nu Apeldoorn nog.

In Gereformeerde hermeneutiek vandaag nemen docenten aan de TU Kampen het als een gegeven dat de wijze waarop Gods Woord verstaan en toegepast wordt mede beïnvloed wordt door de persoon en situatie van de lezer(s). Dat blijkt alleen al uit het feit dat de wijze waarop christenen en kerken de Bijbel verstaan en op zichzelf betrekken mede beïnvloed wordt door de eigen (ervarings)kennis, cultuur en context. Aandacht voor de rol van de hoorder in het Schriftverstaan is volgens Kampen daarom onontkoombaar en ook nodig.

In het verleden wilde Kampen hier eigenlijk niet aan. Kom je met deze aandacht voor de eigen rol van de lezer niet in subjectief vaarwater terecht en wordt niet alles relatief? Dreigt daardoor het gezag van Gods Woord niet tekort te komen? Kampen is er echter van overtuigd geraakt dat de aandacht voor de horende mens geïntegreerd kan worden in een door de Bijbel zelf bepaald en beheerst kader. Het boek legt daarvan verantwoording af en geeft van dat kader een schets.

Drama

Binnen het kerkverband waarvan ik deel uitmaak (de NGK) is de vraag naar de rol die de eigen cultuur en context bij het verstaan van de Schriften spelen, en mogen spelen, ook aan de orde, onder meer in de rapporten die geschreven zijn over de vrouw in het ambt en over homoseksualiteit. Binnen de CGK in hun totaliteit en binnen Apeldoorn krijgt deze hermeneutische vraag echter opmerkelijk weinig aandacht, uitzonderingen daargelaten. Toch dringt die vraag zich ook met grote kracht aan de CGK op en wel van binnenuit.

Op haar synode heeft de CGK begin dit jaar besloten het gebruik van dans en drama in de eredienst af te wijzen. Dit is een wel zeer opmerkelijk besluit, gelet op de rol van het drama in de Woordbediening van met name Ezechiël en Jeremia, maar ook in de prediking van de Heer Jezus zelf. Het besluit staat zo overduidelijk op gespannen voet met de Bijbelse gegevens dat de onvermijdelijke conclusie luidt dat de eigen cultuur van de mannenbroeders en het verlangen die te behouden van doorslaggevende betekenis voor dit besluit zijn geweest, meer dan het door hen beleden tota en sola Scriptura.

Hun gunnende houding staat op gespannen voet met de Bijbelse gegevens die betrekking hebben op homoseksueel verkeer

Nog een voorbeeld. In het rapport van de CGK over homoseksualiteit staan allerlei uitspraken die zozeer verweven zijn met onze 21ste-eeuwse cultuur en de wijze waarop wij daarin homo’s hebben leren kennen dat maar één conclusie getrokken kan worden: hier is de cultuur waarin wij leven van bepalende betekenis voor het geformuleerde standpunt. Zo geven de auteurs van het rapport te kennen dat zij persoonlijk homo’s van harte een homoseksuele relatie gunnen. Vanuit sympathie wensen zij hun ‘broeders en zusters in hun diepe verlangen tegemoet te kunnen komen.’ Wie herkent dit niet?

Toch staat deze gunnende houding op gespannen voet met de Bijbelse gegevens die betrekking hebben op homoseksueel verkeer. Dat wordt in de Bijbel namelijk op één lijn geplaatst met onder meer ontucht, afgodsdienst, overspel en diefstal. Het lijkt me ondenkbaar dat de CGK vanuit sympathie ontuchtplegers, afgodendienaars, overspelers en dieven in hun diepe verlangen tegemoet wil komen. Waarom homo’s dan wel? Dat is onmiskenbaar een kwestie van ervaringskennis en cultuur.

Ook kijken de auteurs van het rapport met schaamte terug op het verleden waarin degenen die zich schuldig maakten aan homoseks de doodstraf kregen. Zij willen daarover schuld belijden. Hoe sympathiek dit ook is, de houding van de vaderen is meer in lijn met de directe Bijbelse gegevens dan die van de CGK. Ook daarvoor is onze eigen cultuur in hoge mate leidend.

De besluiten en uitspraken van de CGK roepen dus om een open bezinning op de vraag naar de rol van de hoorder in de omgang met en het toepassen van de heilige Schrift. Maar de CGK sluit er de oren voor. En Apeldoorn ook.

Snoepje

Op de studiedag over Gereformeerde hermeneutiek vandaag was vanuit de TU Apeldoorn professor Arnold Huijgen aanwezig om te reageren op het boek uit Kampen. Zijn sympathieke verhaal met allerlei behartenswaardige kanttekeningen heb ik vooral beluisterd tegen de hierboven beschreven achtergrond. Zou het ervan komen? Zou vanuit de TU Apeldoorn royaal erkend worden dat de hermeneutische vragen zoals die door Kampen gesteld worden legitiem zijn? Zou er in de spiegel gekeken en ronduit toegegeven worden dat onze vaderlandse en kerkelijke cultuur onmiskenbaar een stempel op de eigen omgang met de Bijbel zetten? Helaas niet.

Huijgen stelde weliswaar voorop dat de TU Apeldoorn en de TU Kampen voor dezelfde uitdagingen staan en dat zij elkaar buitengewoon hard nodig hebben in de complexe vragen van de hermeneutiek vandaag, maar hij benoemde niet concreet aan welke uitdagingen hij dacht. De CGK zelf kwam al helemaal niet in het blikveld. En op een aangelegen punt – het ‘in de uitleg en de verwerking van de Schrift vrijmoedig gebruikmaken van inzichten uit de geschapen werkelijkheid’ – sprak hij vooral, zoals de CGK dat richting andere kerken plegen te doen, zorg uit. ‘Ik vrees dat “de geschapen werkelijkheid” een chiffre kan worden voor de theologische flavour of the week.’ Maar de aan de ervaringswerkelijkheid ontsproten sympathie voor homo’s dan en de van onze cultuur geleerde aversie tegen de doodstraf voor homo’s? En het besluit om drama uit de kerk te weren? Die behoren niet tot het snoepje van de week?

Ik zie ernaar uit dat ook Apeldoorn de moed opbrengt om, in het licht van heel de Schrift, werkelijk in te gaan op de vraag waarvoor Kampen inmiddels niet meer wegloopt. Gelet op de interne discussies en besluitvorming zijn er dringende redenen voor. En ik vertrouw erop dat dat de verbinding binnen de CGK en de verbondenheid met de GKv en de NGK ten goede zal komen.

Over de auteur
Jan Mudde

Jan Mudde is predikant te Haarlem.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reacties zijn gesloten.

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief