Werk of geen werk, het raakt je hele leven

Bert den Hertog | 9 december 2017
  • Opinie
  • Thema-artikelen

Een kleine tien jaar geleden verloren veel mensen hun baan en konden talloze anderen geen werk vinden. Gelukkig is de arbeidsmarkt weer flink aangetrokken. Maar kan het zijn dat we daardoor, ook in de kerk, de vragen rond het vinden van passend werk uit het oog verliezen? Bert den Hertog – voorheen werkloos, nu pionier bij Stichting Encour – deelt zijn ervaringen met de doorwerking van werkloosheid.

Dat werkloosheid in je financiën doorwerkt en de vraag oproept hoe je het best naar werk kunt zoeken, begrijpen we allemaal. Minder zicht hebben we op andere thema’s die erbij komen kijken. Want de impact van werkloosheid is breder dan je misschien denkt.

032206 Werk of geen werk_3Ik heb die thema’s in zeven categorieën onderverdeeld (zie het cirkeldiagram). Gezondheid bijvoorbeeld. Er is alle reden om daar juist bij werkloosheid extra aandacht aan te besteden. Te vaak zie je dat iemands conditie of gezondheid achteruitgaat.

Je relaties kunnen ook onder druk komen te staan. Het dagelijkse contact met collega’s en klanten valt weg en je bent veel meer thuis. Voor wie alleen woont, betekent dat minder contacten; voor wie deel uitmaakt van een gezin, betekent het al gauw druk op het gezin. Toen ik zelf een tijd werkloos was, gingen mijn tienerkinderen zich aan me ergeren. ‘Wat ben je negatief, pa. Waarom ga je niet weer aan het werk?’ Goede vragen, die ik mezelf ook stelde. Maar ook wel confronterend.

Aandacht in de kerk kan op eenzelfde manier confronteren, maar kan ook heel ondersteunend zijn. Zo was er iemand die me zo aansprak dat ik me echt gezien voelde: ‘Ik kan je niet helpen, maar wat leeft er op het moment het meest bij je?’

‘Wat ben je negatief, pa. Waarom ga je niet weer aan het werk?’

Contacten in de buurt of in je vriendenkring kunnen ook onder druk komen te staan. Op een verjaardagsfeestje weet je eigenlijk geen houding meer te vinden als anderen vragen hoe het met je gaat of wat je doet.

Zeker als je op een vervelende manier bent weggegaan bij je vorige werkgever, ligt op het geestelijke vlak een echte uitdaging. Hoe voorkom je dat je je wrok blijft koesteren?

Misschien wel het duidelijkst zijn de uitdagingen op psychisch vlak. Met de juiste houding en steun lukt het om positiviteit en optimisme vast te houden. Dat is niet alleen belangrijk voor je kansen op werk, maar ook om het verlies van werk een plek te geven.

Een vraag naar je werk is ook een vraag naar je identiteit. Ben ik kapper, docent, directeur? Of ben ik allereerst echtgenoot, vader, vriend, kind van de Vader? Als ik het roer helemaal moet omgooien en heel ander werk ga doen, kan ik mezelf dan nog zijn?

Ten slotte zijn er de zingevingsvragen. Als dit zo uit mijn handen valt, waar heb ik het dan voor gedaan? En waar doe ik het nog voor? Wie hier een stevig antwoord op heeft, voelt dat doorwerken op alle andere terreinen.

Deze opsomming van gevolgen klinkt misschien wat negatief, maar zo bedoel ik het niet. Op alle terreinen die ik noem zijn hoop, groei en herstel mogelijk.

Doffer

Werkloosheid maakt bij iedereen in grote lijnen dezelfde dingen los. Of je christen bent of niet maakt op dat punt niet zo veel uit.

De rol van het geloof zou ik op twee manieren benoemen. Allereerst met een vraag: hoe blijf je geloven in tijden van tegenslag (waar werkloosheid zeker onder valt)? Geloof in God kan troost geven, maar er kan ook boosheid loskomen. Je kunt boos zijn dat God het niet anders heeft geleid. Ten tweede: je kunt God bij al de genoemde terreinen betrekken.

Stichting Encour werd in 2008 opgericht door Peter Briscoe als Nederlandse afdeling van Compass. Encour leert mensen Bijbels om te gaan met geld en te leven vanuit generosity. Encour was één van de initiatiefnemers van Schuldhulpmaatje, dat in 2015 verzelfstandigd werd. Een nieuw concept is Jobhulpmaatje, dat werkzoekenden helpt die op grote afstand van de arbeidsmarkt staan. Met ingang van 2017 is ook dit initiatief verzelfstandigd. Daarmee is Encour terug bij haar roots: hoe kun je Jezus volgen met je geld en met je werk?

Toen ik zelf werkloos werd, speelde mijn geloof tot mijn verrassing de eerste tijd eigenlijk helemaal geen grote rol. Mijn geloofsleven werd wat lauwer en doffer – eigenlijk net als mijn sociale en psychische leven. Ik bleek het nodig te hebben om door wat ik als mijn kracht ervaar heen te zakken. Ik ben sterk in het nemen en houden van de regie over mijzelf en dat bleek tegen me te werken. Het bleek ook eenvoudigweg niet waar te zijn. Ik moest loskomen van mijn drang om de regie over mijn leven te behouden. Pas toen ik alles losliet, kwam er ruimte voor iets nieuws.

Het besef drong door dat ik dit niet kon oplossen, want ik kon mezelf geen werk geven. Dat maakte ruimte voor God: ‘U moet me maar iets aanreiken, want ik weet het niet meer.’ Ten diepste bepaalde mijn werkloosheid me bij de vraag: geloof ik dat God regeert? Vertrouw ik dat Hij zorgt? En geloof ik dat Hij een roeping heeft voor mijn leven? Als ik dagen had dat ik me daaraan kon overgeven, had ik het goed. Raakte ik dat kwijt, dan werd ik gestrest.

De gevolgen en ervaringen van werkloosheid had ik graag willen missen, maar de lessen niet. Tegelijk realiseer ik me dat ik niet zo zeker weet hoe ik zou reageren als ik weer werkloos zou raken…

Smeedwerk

Door mijn werk als pionier bij de Stichting Encour (zie kader) ben ik structureler en systematischer betrokken geraakt bij de vragen rond werkloosheid en de zingeving vanuit het christelijk geloof. Ik zie steeds meer hoe rijk de Bijbel spreekt over ons werk in Gods plan en zou willen dat daar in de kerk en de theologie meer aandacht voor komt. Ik ben dan ook blij dat we dit terrein bij Encour aan het verkennen zijn, in samenwerking met de pioniersplek Centrum voor Geloof en Werk van de PKN.

God is schepper. In Genesis 1 gaat Hij aan het werk en Jezus zegt in het Nieuwe Testament dat de Vader steeds is blijven werken om de schepping te onderhouden. Wij mensen ontvangen iets van die creativiteit en werklust van God. Hij wilde immers met de mens de aarde regeren. ‘Work is worship.’

Kijk naar Oholiab en Besaleël (Exodus 31). God zegt dat Hij hun uitzonderlijke talenten heeft gegeven om onder meer het smeedwerk voor de tabernakel te kunnen maken. Werk zegt alleen al om die reden veel over onze identiteit. En werkloosheid betekent dus identiteitsverlies.

Werk is met de schepping in ons gelegd. We ontvangen iets van de creativiteit en werklust van God. (beeld littlenySTOCK/Shutterstock)

Werk is met de schepping in ons gelegd. We ontvangen iets van de creativiteit en werklust van God. (beeld littlenySTOCK/Shutterstock)

We hebben veel aspecten van arbeid uit het oog verloren, onder meer door het gebrek aan verkondiging rond dit thema. Hier is echt een wereld te winnen. Pastoraal, maar ook missionair, met een praktische boodschap waarmee we onze omgeving tot zegen kunnen zijn.

De Bijbel heeft ons op dit gebied zo veel te vertellen. Denk aan Gods scheppingsdoel en de rentmeesteropdracht in Genesis 1, het werk in het paradijs in Genesis 2, de uitgebluste Elia die de zin van zijn werk betwijfelt, het gebed van Psalm 90 (‘het werk van onze hand, bevestig dat’), Paulus die zich bezint op de vruchteloosheid van het bestaan (Romeinen 8:18-30) en Openbaring 21, waarin de volken hoogtepunten van hun werk mogen inbrengen in het nieuwe Jeruzalem: ‘En de volken zullen bij haar licht wandelen en de koningen der aarde brengen hun heerlijkheid in haar.’

Werk – het koesteren en tot haar recht laten komen van Gods schepping, in al haar facetten – is dus een hoge roeping. En niet alleen een roeping, het is met de schepping in ons gelegd. Het is dan ook geen wonder dat de mens het verlies van werk of teleurstelling in zijn werk ervaart als een groot, diepgevoeld gemis.

Herschapen

Het zweet, de dorens en de distels uit Genesis 3 hebben ook hun plaats in Gods plan. Ze bepalen ons erbij dat het leven zonder de voldoening van werk, zonder de zegen op werk, niet compleet is. De vloek op het werk is er om met de schepping die het uitschreeuwt (Romeinen 8) mee te roepen om de voltooiing, de herschepping, de wederkomst. Anders dan mensen wel denken, zullen we op de nieuwe aarde niet zonder werk zitten. Maar ook het werk zal herschapen worden. Het zweet, de dorens en de distels verdwijnen en ons werk zal tot zijn doel komen: het ontplooien en beheren van de nieuwe aarde.

Tobben met werkloosheid is uitputtender dan hard werken

Toen ik werkloos werd, liep ik vast op de dagelijkse praktijk. Die is weerbarstig; dorens en distels. Solliciteren is niet eenvoudig. En er is de laatste jaren veel veranderd. De arbeidsmarkt is ingewikkeld en dat werkt door in de verhoudingen op de werkvloer, in de relaties tussen opdrachtgevers en klanten en vooral ook in het zoeken van werk.

80 procent van de mensen vindt inmiddels een baan via een netwerk, niet via een sollicitatie. De rol van arbeidsbureaus en arbeidsbemiddelaars is kleiner geworden. Ze worden verdrongen door netwerken. Denk aan netwerksites als LinkedIn, maar ook aan jeugdvrienden, klanten en collega’s van jaren geleden, familie en kerkelijke gemeenten. Die verschuiving naar het informele netwerk is een voordeel voor communicatieve mensen. Maar wie introvert of minder handig met de computer is, komt gemakkelijk aan de kant te staan. Wat dat laatste betreft: vergis je niet, er bestaat veel verborgen ‘digibetisme’. Een grote groep mensen kan niet soepel met computers of socialemediasites omgaan.

Ongenadig

In vergelijking met een paar jaar geleden is de arbeidsmarkt sterk aangetrokken. Maar al zijn er veel vacatures, er is een grote mismatch met het aanbod. Als je eenmaal uit het werkzame leven bent en routine en discipline kwijtraakt, komen zowel betaald werk als vrijwilligerswerk op grote afstand te staan. Je hebt dan echt een maatje nodig die met je optrekt.

Denk ook niet dat werkloosheid ontspanning is. Het klinkt tegenstrijdig, maar tobben met werkloosheid is uitputtender dan hard werken. Het grootste verschil is dat mijn hoofd na een dag werken veel leger is. Toen ik weer werk had en zelfs fors overwerkte, kwam ik uitgeruster thuis dan in de weken dat ik keihard solliciteerde.

Het zwaarste aan werkloosheid is dat er geen punt op de horizon staat. Je weet niet hoe lang het duurt en hoe diep het zal gaan. Tegelijk word je door de overheid teruggeworpen op zelfredzaamheid. Dat is geen woord van de Bijbel, maar van onze cultuur. In plaats van op zelfredzaamheid zou je moeten worden teruggeworpen op verantwoordelijkheid en rentmeesterschap. Zelfredzaamheid is uiteindelijk ongenadig, het duwt je terug in het zweet en de distels van Genesis 3.

Hier ligt een grote pastorale taak voor de kerken. We bidden al eeuwenlang voor zieken, maar veel minder voor vragen rond arbeid. Naast een pastorale taak is het thema zin en werk een uitermate missionaire zaak, omdat je de liefde van Christus hier op een heel praktische en toegankelijke manier kunt laten zien. De NGK Amersfoort-Noord biedt al een aantal jaren een jobgroep aan mensen in de wijk aan. Langs die weg zijn al zeventig mensen van kwetsbaarheid naar kracht geholpen.

Webtips

Wil je als kerk iets met werk? Neem contact op met Jobhulpmaatje (jobhulpmaatje.nl) of zoek een JobGroup bij jou in de buurt. Zie ook www.geloofenwerk.nl.

Het boekje Mooi werk van Ben Tiggelaar is gratis te downloaden via www.tiggelaar.nl/shop/nieuw-mooi-werk.

Leestips

Tim Keller, Goed werk. Ons dagelijks werk en Gods plan voor de wereld, Franker (Van Wijnen), 2013.

Ken Costa, Carrière met God. Elke dag met zin je werk doen, Driebergen-Rijsenburg (Alpha Nederland), 2008.

Larry Burkett, Het Boek in bedrijf, Heerenveen (Barnabas), 2011.

Richard Bolles, Welke kleur heeft jouw parachute?, Amsterdam (Nieuwezijds B.V.), 2011. Bolles is een Amerikaanse, christelijke loopbaanadviseur. Het boek geeft veel praktische tips over werk vinden, maar er staat ook een verdiepend hoofdstuk in over roeping vanuit Bijbels perspectief. Een aanrader!

Over de auteur
Bert den Hertog

Bert den Hertog was onder meer gemeentestichter in Amersfoort-Vathorst en directeur van IFES Nederland. Na een periode van werkloosheid werd hij in 2014 directeur van Stichting Encour. Daar is hij nu als pionier actief.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reacties zijn gesloten.

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief