Je leven delen met jongeren

Begin december lag hij weer op je keukentafel: het supermarktmagazine met de prachtigste kerstgerechten. Op Eerste Kerstdag sta je in de keuken om één van die verrukkelijke creaties te maken: ‘Voeg een theelepel venkelzaad toe.’ Maar venkelzaad heb je niet.

‘Dat is de praktijk van het jeugdwerk’, zeggen Petra Kiks en Paul Smit, adviseurs van NGK Jeugdwerk Steunpunt. ‘Wij beschrijven aan de keukentafel de jeugdtrends en hoe je die in je eigen omgeving toe kunt passen. Maar de werkelijkheid is weerbarstig.’

Beschikbaar zijn

De basis voor je jeugdwerk is je relatie met de jongeren, blijkt ook uit de Jeugdtrends 2020. Die relatie bouw je op door interesse in hen te hebben. Je maakt contact met ze en stelt hen vragen. ‘Het draait om zíjn’, licht Petra toe. ‘Jongeren vinden het normaal hun leven met elkaar te delen. Dat doen ze door zichzelf te laten zien zoals ze zijn. Dat doen ze tot op zekere hoogte ook met volwassenen die daarin meegaan. Je leven delen is niet 24/7 in het jeugdhonk gaan zitten. Je hoeft niet alles te delen. Dat doen jongeren ook niet, je hebt ook een privéleven. Waar het om gaat, is je houding. Dat jongeren voelen dat je beschikbaar bent, dat je geïnteresseerd bent in hen.’

Whatsapp

Vertrouwen bouw je op door bereikbaar te zijn ook tijdens je vakantie en op feestdagen, leren de Jeugdtrends. Petra: ‘Whatsapp is een belangrijke manier om contact te maken. In de kerk zie je ze misschien niet eens, maar door een berichtje met “Succes vandaag” ben je er voor ze.’ Ze vervolgt: ‘Ik ken een meisje dat voor tien dagen naar Afrika gaat. Dat vindt ze spannend, vertelde ze mij. Dus ik zet in mijn agenda dat ik haar op de dag van vertrek een berichtje stuur. Gewoon even: “ik denk aan je”, verder niks. Maar ik weet dat dat voor dat meisje belangrijk is.’

Probeer magazine OnderWeg drie maanden gratis. Iedere maand besteden we aandacht aan jeugdwerk. Meld je aan voor een Proefabonnement (Digitaal of Papier Plus).

Je leven delen is wederkerig: jij leert de jongeren kennen en zij leren jou kennen. ‘Een jongen kwam erachter dat ik wel wat weet van wiskunde,’ vertelt Paul. ‘Dus hij kwam naar mij toe en vroeg of ik hem bijles wilde geven. Dat ben ik gaan doen, één keer in de week. Zo’n mogelijkheid voor contact ontdek je alleen als je elkaar kent.’

Jeugdtrends 2020

De jaarlijks gepresenteerde Jeugdtrends geven een beeld van de leefwereld van (christelijke) jongeren. De Jeugdtrends worden samengesteld door diverse organisaties van het INNOV8-netwerk van MissieNederland. Dit typeert de Jeugdtrends van 2020:

– Jongeren willen meebeslissen.
– Ze willen zich inzetten tegen maatschappelijk onrecht.
– Ze gaan voor inclusiviteit.
– Ze richten hun dagelijks leven in op basis van hun levensovertuiging.

Download de volledige Jeugdtrends

Drie pijlers

De Jeugdtrends voor 2020 nodigen uit om jeugdwerk relationeel te zien, om van daaruit het over de dingen te hebben die vandaag spelen. Het klassieke beeld van de leermeester en zijn leerlingen helpt onze jongeren niet meer. Zij willen relaties, echtheid, geen lege woorden maar uitwisseling die aanzet tot daden. In de Jeugdtrends komen 3 pijlers naar voren waarmee we de jongeren kunnen blijven bereiken:

• luisteren (om te begrijpen);
• echt zijn (practice what you preach);
• de jongeren zelf in actie laten komen (geef ze ervaringen).

Van waarheid naar werkelijkheid

Paul Smit: ‘We hadden een Taizéviering en het thema was rust. Toen begon de voorganger een preek te houden over hoe belangrijk het is om rust te vinden en stilte te zoeken. De jongeren hadden echt zoiets van: Man, wij gaan naar Taizé, daar is het stil, om even na te denken en jij praat vijftien minuten vol terwijl we ook hier die rust hadden kunnen hebben. Dat als voorbeeld van een mismatch tussen wat jij wilt vertellen en wat zij willen. Jongeren zoeken naast verhalen ook ervaringen.’

‘De verhalen, die kennen ze als jongere allemaal wel,’ vult Petra aan, ‘zo heb ik gewerkt met het thema Van waarheid naar werkelijkheid. Die waarheid die zit allemaal wel in hun koppies maar hoe gaat dat dertig centimeter zakken? Hoe wordt het een werkelijkheid in hun leven zodat het iets van henzelf wordt?’

Samen ontspannen

Niet elke jeugdavond hoeft dan ook een bijbelstudie te zijn. Door samen te ontspannen op vrijdagavond en bij te komen van de drukke week, bouw je een goede relatie op met elkaar. Dan hoor je de verhalen: een zieke tante, een jongen die in een online groep over de schreef gaat, een ander die drinkt. Als jeugdwerker faciliteer je zichtbaar enkel een gezellige avond. Minder zichtbaar is dat er onderwerpen voorbij komen waarin ook geloofsvragen besproken worden. Of een spel dat ze graag willen spelen, waar je prikkelende vragen bij kunt stellen. Paul: ‘Ik bouw in de ontspanning vertrouwen op en op basis daarvan accepteren ze van mij dat ik het op andere momenten over vertrouwen op God en geloof in Jezus heb. Omdat ik op vrijdagavond dezelfde ben als op zondag.’

Natuurlijk heb je naast ontspanning ook andere activiteiten nodig. Jongeren willen kunnen kiezen van een groot palet: bijbelstudie, ontspannen, kleine groepen, grote groepen, het kamp, met z’n allen naar New Wine, noem maar op. Ze hebben dat allemaal nodig.

In de kleine groepen ontmoet je elkaar om te ontspannen en om inhoudelijke gesprekken te voeren. Daar ben je open en is het veilig.

‘De kunst is om bijbelstudie en ontspanning hand in hand te laten gaan’ licht Petra toe. ‘Niet voor de pauze bijbelstudie en na de pauze hebben we het leuk. Ik zou iedere jeugdwerker aanraden om te gaan spelen met die ontspannen momenten. Hoe kun je een praatje maken terwijl ze aan het schilderen zijn?’

Paul geeft als voorbeeld: ‘We gingen een keer slijm maken. Één meisje kreeg het niet voor elkaar de goede verhouding te krijgen. Zij werd geholpen door de andere meiden en kon toch een bakje slijm mee naar huis nemen. We hadden geen inhoudelijk verhaal die avond over elkaar helpen, maar in de activiteit hebben ze wel opgepakt om naar elkaar om te kijken.’

Invoegen op de snelweg

Als jeugdwerker beweeg je mee in de wereld van de jongeren. Omdat je met hen omgaat, word je meegetrokken in hun realiteit, waar sociale media en digitale communicatie belangrijk zijn. Petra: ‘Ik kan met mijn snickers op de parallelweg gaan staan, terwijl de auto’s op de snelweg aan me voorbij zoeven. Als ik contact wil maken met die auto’s, moet ik zorgen dat ik op de snelweg kom. En ja, dat contact maken is veel moeilijker dan met die fietser op de parallelbaan. Maar ik zal toch moeten invoegen en zien hoe ik daar kom. Op de parkeerplaats kom ik er dan een paar tegen met mijn snickers. Maar op de parallelweg was ik misschien geen enkele jongere tegengekomen.’

Moet je dan meedoen met alles? ‘Bij sommige dingen voel ik me wel heel erg stom,’ geeft Paul toe. ‘Ik weiger het om te snappen.’ Je kunt verschillende media uitproberen waar de jongeren te vinden zijn en ontdekken waar je wel en niet aan mee wilt doen. Maar helemaal offline blijven is eigenlijk geen optie.

Geef inspraak

Je hebt interesse getoond in de jongeren, een relatie met ze opgebouwd. Je bent ook ingevoegd op de snelweg en weet wat hen bezighoudt op de sociale media. Dan kun je ook inspelen op hun behoeften en hen de ruimte geven om zelf in actie te komen. Zo organiseert Paul Smit jaarlijks een Nacht zonder Dak. Één jaar vroeg een meisje of de opbrengsten van de actie naar haar zieke tante kon gaan, die zorg nodig had die niet vergoed werd. Iedereen wist van die zieke tante. Dus toen Paul vroeg aan de groep wat zij ervan vonden, wilde iedereen meedoen voor die zieke tante.

Petra: ‘Wij als ouderen zitten vaak van alles te bedenken voor jongeren. We zijn een buitenlandreis aan het organiseren en vroegen de jeugd: waar willen jullie heen? We hebben hier zendingswerkers zitten, daar kunnen we wat gaan doen. Alles is mogelijk. Komt er een jongere naar me toe: eigenlijk willen we gewoon naar Terschelling en wil jij dan de bijbelstudies doen? Laat die jongeren dus eerst eens vertellen wat ze zelf willen, voordat je zelf allerlei plannen gaat maken.’

Probeer magazine OnderWeg drie maanden gratis. Iedere maand besteden we aandacht aan jeugdwerk. Meld je aan voor een Proefabonnement (Digitaal of Papier Plus).

Jongeren willen niet altijd alles zelf doen natuurlijk, dat geldt ook voor ons. Soms willen ze volledige inspraak, soms willen ze maar een deel doen en andere keren leunen ze het liefst achterover en doen ze niets. Paul: ‘Ik ben bang dat we van deze drie houdingen er steeds één uitvergroten. En daarmee doen we de jongeren tekort. Óf we behandelen ze als consumenten, óf we leggen de lat heel hoog en verwachten dat ze alles zelf doen, óf wij organiseren alles zelf en geven één ding uit handen. En dan bepalen we het liefste zelf wat we uit handen geven.’ Petra: ‘Je bent dus samen eigenaar van zo’n project.’

Betrouwbaar leiderschap

De jongeren verwachten van hun jeugdwerker dat hij de grenzen bewaakt en veiligheid waarborgt. ‘Met aggresief gedrag heb ik nul procent geduld’ vertelt Paul. ‘Wie anderen probeert te intimideren, die mag z’n gedrag direct aanpassen of voor die avond vertrekken.’ Hoe ga je dan om met de dynamiek in de groep? Hoe bewaak je de grens hoe jongeren met elkaar omgaan, zonder hen af te wijzen? Want die jongere wil vooral weten of hij er mag zijn.

Paul: ‘Ik ken een jongen, die past niet in het systeem, zijn gedrag past niet bij wat school en kerk van hem verwachten. En daarbij is hij gaan drinken. Het belangrijkste wat ik doe is contact houden. Soms maak ik wel een grapje dat hij weer in die keet zit, maar ik hoef hem niet te vertellen dat hij weer dronken is, dat weet hij zelf ook wel. Deze jongen is op zoek naar iemand die loyaal is aan hem, die hem niet afwijst. Dus hij probeert mij wel een negatieve reactie te ontlokken, zo van: zie je wel, jij wijst mij ook af. Maar dat doe ik dus niet. En als ik hem dan aanspreek omdat hij over de schreef gaat, dan kan hij dat hebben van mij, want hij weet dat ik hem niet veroordeel.’

‘Jij beoordeelt hem niet op wat hij doet,’ valt Petra bij, ‘jij ziet hem in wie hij is.’

Je helpt jongeren ook om hun eigen grenzen te ontdekken. Wat is het gevolg van het plaatsen van een filmpje in een chatgroep? Wat als dit de hele klas rond gaat, wat zou er dan gebeuren? Door dit soort vragen te stellen, help je jongeren om zelf na te denken over de mogelijke gevolgen.

Paul: ‘Ook hier geldt weer: door te luisteren naar hun gesprekken en mee te doen met de jongeren, kom ik erachter wat er speelt en kan ik inhaken op grensoverschrijdend gedrag. En dan kan ik ze echt helpen, met waar zij mee te maken hebben in hun leven.’

De kerk waar iedereen welkom is

‘Zijn we echt vergevingsgezind in de kerk?’ vragen Paul en Petra zich af. Jongeren zouden we met een vergevende blik moeten benaderen. Maar helaas is dat niet altijd zo. Een tijdje geleden was één van de meisjes, van wie dat de afgelopen jaren met mij in vertrouwen gedeeld heeft, open geweest in de kerk over een abortus die ze had ondergaan. Daarna werd ze door een deel van de volwassenen met de nek aangekeken. Dit meisje is naar een andere kerk gegaan waar ze wel welkom was.

Dat moralisme moeten we loslaten. Vooral als we met twee maten meten. Scheidingen worden steeds makkelijker geaccepteerd. Maar abortus is het probleem van de jongere, dat wordt niet geaccepteerd. Beide zijn voorbeelden van een wereld waarin van alles mis gaat. Het een is niet erger dan het ander.

‘Die dubbele moraal, dat we van onze leeftijdsgenoten misstappen accepteren maar van jongeren niet, wordt ook aangewakkerd in sommige kerkdiensten,’ stelt Petra. ‘De moralistische voorbeelden die in preken aangehaald worden, zijn vaak de voorbeelden van jongeren. Zelden wordt de vraag gesteld: En gemeente, als u de belastingpapieren invult, doet u dat wel helemaal eerlijk? Maar wel: Als je je proefwerk maakt, doe je dat dan wel helemaal eerlijk? Dat wordt dan als voorbeeld genomen.’

‘Jezus heeft de kerk bedoeld als een plek waar iedereen welkom is,’ vertelt Petra.

‘Ik wil ook niet zeggen dat het in alle kerken zo gesteld is,’ vult Paul aan, ‘er zijn genoeg plekken waar dit wel goed gaat. Maar helaas ben ik ook in kerken geweest waar wel geoordeeld wordt.’ Laten we ons in de kerk dan wel leiden door wat Jezus tegen de op overspel betrapte vrouw zegt ‘Ga en zondig niet meer’? Mag je leren van fouten en vergeven we elkaar zoals we dat uitspreken in het Onze Vader?

Petra: ‘In deze tijd is de gemeenschap heel belangrijk. Het gaat om elkaar opzoeken, contact hebben met elkaar. Naar elkaar omzien. En dat zit niet alleen in een kerkdienst, maar past wel in ontmoetingen doordeweeks. Dus niet een kant-en-klaar pakketje geloven aanbieden, zoals de Heidelbergse Catechismus, maar: wat betekent dit nu voor jouw leven? Welke vragen heb jij?’ Met welk falen moet jij leren omgaan en zijn wij, volwassenen, er dan voor jou?

Probeer magazine OnderWeg drie maanden gratis. Iedere maand besteden we aandacht aan jeugdwerk. Meld je aan voor een Proefabonnement (Digitaal of Papier Plus).