Het leven is niet af

Annelies Smouter | 30 januari 2021
  • Eyeopener

‘Lucht en leegte, zegt Prediker, lucht en leegte, alles is leegte. Welk voordeel heeft de mens van alles wat hij heeft verworven, al zijn moeizaam gezwoeg onder de zon.’
Prediker 1:2,3,10

Prediker is een bijzonder eerlijk boek. Maar dan wel op de manier van ‘wil je eerlijk weten wat ik van je nieuwe kapsel vind?’. Het boek is geschreven voor wie open en kritisch opgroeit naar volwassenheid. Welk inzicht geeft Prediker als we ruimte willen geven aan jongeren die opgroeien in een wereld die ‘af’ lijkt te zijn?

Nog niet zo lang geleden was ik in gesprek met net zo’n jonge ‘prediker’, hij is veertien jaar en hij kwam met eerlijke vragen. ‘Waar doen we het allemaal voor? De wereld is toch bijna af? We verzinnen en ontwerpen steeds nieuwe dingen om onszelf overbodig te maken. Straks is de wereld klimaatneutraal en gerobotiseerd, vervelen we ons te pletter met onze supersaaie, nietszeggende baantjes als archieven overtikken, studeren of lesgeven op school. Want zeg nou zelf, wat bereik je daarmee? In de Middeleeuwen ging je tenminste vroeg meelopen met je vader, je volgde hem op in zijn werk. Je had een baan waaraan je gelijk kon beginnen en waarmee je de mensen om je heen kon dienen. Terwijl nu onze maatschappij zo is ingericht dat wij jarenlang verplicht buiten de maatschappij worden geplaatst. We mogen geen enkele echte inbreng geven die de maatschappij verder helpt.’

(beeld Prostock-studio/Shutterstock)

(beeld Prostock-studio/Shutterstock)

De jonge ‘prediker’ die ik sprak, beschouwde maar weinig beroepen als waardevol, boeiend of baanbrekend. Wees eerlijk, hij heeft een punt. Veel mensen houden zich bezig met details, specialismen. Alleen de beroepen die voorzien in de basale levensbehoeften, zijn onmisbaar, gaf hij aan. Die behoeften omvatten trouwens tegenwoordig wel iets meer dan in de Middeleeuwen, zoals het internet.

Ik kan hem voor een groot deel best gelijk geven. Hoewel ik deze ‘prediker’ ook iets wil meegeven om over na te denken: met welk doel heeft God jou op aarde gezet? Hij vraagt van je om aan zijn koninkrijk te bouwen. Hij wil dat jij Hem eert door je naaste lief te hebben en goed te zorgen voor zijn schepping. Jij hoeft niet voor het einde van de wereld te zorgen, dat doet God op zijn tijd wel. Maar Hij vraagt wel van jou om in de tussentijd je talenten te gebruiken voor zijn koninkrijk. Hoe meer talenten je ontvangen hebt, over des te meer talenten je verantwoording zult moeten afleggen. Begraaf ze dus niet, Hij zal je straks vragen of je met stro, hout of goud gebouwd hebt. Ik geloof dat we straks op de nieuwe aarde het mooiste wat we hebben bereikt, terug zullen zien in een nieuwe, nog mooiere vorm. Zoals Prediker 12:13-14 het samenvat: ‘Heb ontzag voor God en leef zijn geboden na. Want God oordeelt over elke daad, ook over de verborgen daden, zowel over de goede als de slechte.’

Later kwam deze jongere op onze gedachtewisseling terug: ’Wat is er eigenlijk van die vent geworden die het boek Prediker schreef?’ Welnu, deze ‘vent’ is uiteindelijk koning geworden. Daar werd hij toch wel even stil van. Hij zei: ‘Je mag dus eigenlijk niet altijd kiezen voor de leukste weg, soms biedt God je gewoon vervelende, kromme wegen aan die je moet gaan?’ Ja, dat heb je goed gezien.

Is veel van wat wij hier op aarde zien
geen gebakken lucht?

Ik vraag me, doordenkend, af of wij onze oren echt willen openen voor de woorden van deze prediker of Prediker. Want is veel van wat wij hier op aarde zien inderdaad geen gebakken lucht, leeg, soms zelfs een kwelling? Lucht en leegte: geldt dat ook niet voor onze koortsachtige inzet om een land te creëren dat af is, waarin de nieuwe generatie zich totaal overbodig kan voelen? Waarin ze zich geknecht kan voelen door ouderen die haar niets meer te bieden hebben dan informatie waarvan het belang voor het leven lang niet altijd vast te stellen is?

Het brein van een jongere is gericht op het ontdekken van nieuwe dingen, op risico nemen, omdat hij door actie de wereld moet leren begrijpen en aan moet kunnen. Deze ontdek- en risicodrang leggen we zomaar lam door onze huidige invulling van de samenleving. We beschouwen jongeren vaak als te programmeren ouderen die nu nog niet zoveel mogen en kunnen doen. Zoals Leonard Cohen zijn lied First we take Manhattan begint: ‘They sentenced me to 20 years of boredom, for trying to change the system from within.’ Is dat wat God van ons vraagt ten opzichte van jongeren?

Scherp

Als ik het boek Prediker lees, zie ik, geboren als sobere calvinist, een belangrijk ding vaak over het hoofd. Het gaat mij hier om Prediker 3:12 en 13, dat spreekt over vrolijk zijn, over van het leven genieten, over het goede als geschenk van God. Het is bijzonder dat deze zinnen volgen na de herhaalde vaststelling van Prediker dat ‘voor de mens niets goeds is weggelegd.’

Als ik dit tot mij laat doordringen, betekent dit nogal wat. Het gaat dus om God eren, om genieten van wat Hij ons geeft in het leven na ‘het goede dat wij moeizaam hebben verworven’ (Prediker 3:13). Maar ook om vrolijk kunnen zijn over wat God ons heeft toebedeeld (Prediker 5:17,18). Prediker heeft willen doorgronden wat er op de wereld gebeurt, dat was een trieste bezigheid. Maar hij heeft ook ontdekt dat God graag ziet dat we genieten van het leven in deze korte tijd op aarde. Leef je leven niet half, maar volop, intensief voor het aangezicht van God (Prediker 11:9-12:1).

Leef je leven niet half, maar volop

Was Prediker een pessimist? Zeker niet, anders zou hij zijn levensles om te ‘genieten’ in zijn toch maar bescheiden boek niet een tweede keer hebben opgeschreven (Prediker 9:9,10). Veel beter, leer ik, is om te zeggen dat hij een realist was die alles wat hij meemaakte scherp analyseerde en deze analyse ook met ons gedeeld heeft.

Ik sluit af met woorden uit het lied Leef van André Hazes junior. Lees deze tekst nu eens niet door de ogen van de zanger zelf of van de tekstschrijver, maar door de ogen van de godvrezende Prediker. Ik geloof dat hij dan ook deze tekst nog in Gods Woord had willen zetten.

‘Leef, alsof het je laatste dag is,
Leef, alsof de morgen niet bestaat
Leef, alsof het nooit echt af is
En: leef, pak alles wat je kan.’

Om over door te praten

  • Hoe kunnen we de jongere generatie laten merken dat hun leven op elk moment, ook nu, een verschil maakt voor Gods koninkrijk?
  • Hoe kunnen we jongeren laten zien dat ze geen kopie van de generatie voor hen moeten worden, maar dat ze uniek zijn en een geheel eigen inbreng in de wereld mogen en moeten hebben?
  • Kijk evenals de Prediker eens terug op je eigen levensloop op een positief realistische manier. Op welke taken die je mocht uitvoeren kun je dankbaar terugkijken? En welke talenten en ervaring kun je inzetten op de weg die voor je ligt?
  • Kun je genieten van het leven in Gods schepping en blij zijn over de dingen die je tot stand hebt gebracht? Zo ja, op welke manier kun je dat tot uiting brengen?
Over de auteur
Annelies Smouter

Annelies Smouter is theoloog en eind- en webredacteur van OnderWeg.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief