De eenheid vieren

Klaas van den Geest | 24 april 2021
  • Opinie

De fusie van GKv en NGK is gaande. Wie zal de Heer niet danken? Bram van de Beek noemt deze ‘kleine fusie’ een hoopvol begin in zijn boek Lichaam en Geest van Christus. Tegelijk, zegt hij, moeten we niet rusten voor de verdeeldheid geheeld is. Geen enkele christen kan zich ooit gemakkelijk voelen bij de verscheurdheid van de kerk. Die mag er helemaal niet zijn. Er is één Heer. Hij roept ons aan zijn tafel. Daar begint eenheid, niet pas na jarenlange procedures en gesprekken.

(beeld Erika Persson/Lightstock)

(beeld Erika Persson/Lightstock)

Van de Beek staat bekend om zijn confronterend en kritisch doorvragen. Op de Nationale Synode (2019) sprak hij over de opvallende formulering over de kerk in de belijdenis van Nicea. Het woord één, zei hij, staat wel bij God de Vader en bij God de Zoon, maar niet bij God de heilige Geest. ‘Wij geloven in één God de almachtige Vader (…). En in één Heer Jezus Christus (…). En in de heilige Geest, die Here is en levend maakt.’ Bij de heilige Geest ontbreekt het woordje één, wat je niet verwacht. Het woord één komt later pas als het over de kerk gaat: ‘En één heilige, algemene en apostolische kerk.’ Dat is opvallend en heel krachtig: God is één, de kerk is één. God kan niet ge- of verdeeld zijn, de kerk evenmin.

Onzichtbaar

Dat we toch een verdeelde en verscheurde kerk zien, is door de tijden heen ‘opgelost’, schrijft Van de Beek, door te zeggen dat we niet belijden wat we zien, maar wat we geloven. We geloven dat God één is, we geloven dat de kerk één is. Die eenheid is niet zichtbaar, we zien immers verdeeldheid. Maar we geloven dat allen die van Christus zijn, één zijn in Hem. De eenheid is dus onzichtbaar, een geloofseenheid met Christus.

In het genoemde boek wijst Van de Beek erop dat deze uitleg een poging is om aan de ongemakkelijkheid van de verdeeldheid te ontkomen. Zo maken we wat onacceptabel is tot iets waarmee we (goed) kunnen leven. Dit hangt volgens Van de Beek ook samen met dat vaak is gezegd: wij geloven niet in, maar aan de kerk. Geloven in, dat kun je alleen zeggen over God. Geloven is op Hem vertrouwen, maar je kunt niet op dezelfde manier geloven in de kerk. Op een gemeenschap van zondige mensen kun je je vertrouwen niet stellen. Aldus ook Augustinus en Calvijn. Van de Beek neemt ook van die uitleg afstand. Geloven ‘aan’ de kerk is onzinnig, zegt hij: je zegt niet meer dan dat je gelooft dat de kerk bestaat. Maar geloof richt zich niet op het bestaan van iets. Geloven in God is ook niet geloven dat Hij bestaat, het is een vertrouwensrelatie. Wij geloven, zegt Van de Beek, wel degelijk in de kerk, in deze verscheurde, zondige kerk, want we geloven in God. We geloven in Gods Geest die in haar woont. Die zondige kerk, die is Gods heilige woning in de Geest!

Daarom is het woordje één bij kerk in de Niceense belijdenis juist op z’n plaats. Het is de geloofsuitspraak dat de Geest van God in de kerk is. Dat de kerk één is, omdat God één is. Geen enkele christen kan zich daarom ooit neerleggen bij de hopeloze verdeeldheid van de kerk. De eenwording van GKv en NGK is een begin. Een vreugdevol begin. Een eerste stap op weg naar nog meer eenheid in Christus.

Fundament

Er is nog een bijdrage die ons kan stimuleren. Vorig jaar verscheen er een opmerkelijke verklaring: Gemeinsam am Tisch des Herrn. Ein Votum des Ökumenischen Arbeitskreises evangelischer und katholischer Theologen. Een groep theologen en voorgangers uit de Protestantse en Rooms-Katholieke Kerk kwam tot deze moedige verklaring na een jarenlang overleg over centrale geloofsthema’s. Zij zeggen: we zijn gedoopt, we geloven in Gods genade door Christus, we luisteren naar de Bijbel. Wat mag ons dan weerhouden om gehoor te geven aan de roep van Christus om samen het avondmaal te vieren? We erkennen allen de kernelementen van het avondmaal: dankzeggen om Gods genade, gedenken van Christus’ dood, en het gebed om de heilige Geest die ons deel geeft aan Gods genadegaven. Wat staat dan gezamenlijk vieren in de weg?

De verklaring ontkent de grote theologische hobbels niet. Op welke manier is Christus in het avondmaal aanwezig? Rome leert de permanente reële aanwezigheid van Christus in de gewijde hostie. En wie is bevoegd tot de bediening? Dominees zijn voor Rome geen echte opvolgers van de apostelen, ze zijn niet geordineerd door de bisschop en zo door ‘Rome’. Dat er nog veel ligt om over te praten, is duidelijk. Maar als allen erkennen dat Christus de tafelheer is en wij leven van Gods vergeving, dan delen we de meest fundamentele geloofswaarheid. Wat kan dan rechtvaardigen gescheiden wegen te blijven gaan?

Dit is meer dan een zeer krachtige aansporing. Het is erkenning van het gezamenlijke geloofsfundament. Onder alle verdeeldheden ligt een stevige vloer, waar niemand die de Bijbel als Gods Woord erkent doorheen kan zakken. De echte gemeenschap is de Christusgemeenschap. Er is maar één christelijke waarheid, geen ontelbaar vele. Het uitgangspunt is dus niet de weg die je moet gaan om elkaar in alles te vinden, maar de gedeelde basis die er al is.

Eenheid

Ook Van de Beek kwam hierop uit tijdens de Nationale Synode: waarom wachten tot we het over alle onderdelen in detail eens zijn geworden? Eenheid begint aan de tafel, bij het gezamenlijk knielen voor Jezus als Heer van ons allen. Voor zijn aangezicht moeten we verschillen kunnen dragen en erover in gesprek blijven. Maar dat gesprek is geen voorwaarde, want alles begint bij het vieren van de eenheid in Christus tijdens de maaltijd die Van de Beek consequent ‘het voedsel tot eeuwig leven’ noemt. De Heer roept: ‘Aan tafel!’ Wie zijn wij dan om te zeggen: ‘Ik kom zo, maar eerst nog even…’.

Wie gaat er bewegen? Vanuit Rome werd al gewaarschuwd: mooi dit getuigenis, maar er ligt nog heel wat gespreksstof. Zoals bijvoorbeeld het offerkarakter van de mis. Inderdaad, daarover zijn we niet zomaar uitgepraat. Zal Rome ooit opschuiven? Het zou een immense aardverschuiving zijn. Maar allereerst leeuwen en beren aanvoeren in plaats van gehoor geven aan het bevel van onze Heer, is dat niet een zonde? Dat gebeurt zo gauw: er zijn te veel bezwaren, we beginnen er niet eens aan. Of we organiseren eens een ontmoetinkje of een Week van Gebed om dan weer stug onze eigen wegen te vervolgen. Is in gesprek gaan, zoeken naar elkaars hart, verspilde energie? Geloof spreekt zo toch niet?

Begin alvast in je eigen gelederen. Wat is de essentie van het avondmaal? Het avondmaal is meer en meer een soort gemeenschapsviering geworden. Een feest van gelijkgestemde gelovigen die elkaar ontmoeten. Misschien moeten we eens bij onszelf te rade gaan of de viering niet te veel iets sociaal-intermenselijks is geworden, eens nadenken over wat het gedenken van de dood van Christus eigenlijk betekent. Gaan we naar de tafel onder belijdenis van onze zonden?

Nu corona ons van tafel houdt, ervaren we een gemis. Het is immers in de kerk waar de tafel van de Heer staat. De bediener van het sacrament laat ons de hand van Christus zien, deelt het brood en doet de wijn rondgaan. Zien we in hem of haar ook de ambtsdrager namens Christus? Als wij eerst eens ons eigen huiswerk doen, zal de ontmoeting met onze ‘Roomse’ familie verbroedering betekenen, een waar katholiek feest.

Over de auteur
Klaas van den Geest

Klaas van den Geest is predikant van Het Kruispunt (GKv) in Alphen aan den Rijn.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief