Geloven leren?

Hetty Pullen-Muis | 23 april 2021
  • Kringen

Ik vind leren geloven lastig om te omschrijven, want geloven heeft een mysterieuze kant. Het is iets geheims en persoonlijks. Kun je geloven wel leren?

(beeld Gutzemberg/iStock)

(beeld Gutzemberg/iStock)

Geloofsleren wordt vaak geassocieerd met denken. Denken over geloven is gericht op het object: God en geloof. Het geloof beleven is subjectief: wat voor mij geldt, hoeft niet zo beleefd te worden door een ander. Het subjectieve delen we met elkaar in een gesprek of in een vertrouwde of nieuwe kring. Je leert van elkaars verhalen, getuigenissen en belevenissen.

Hoe leer je geloven?

Er bestaan verschillende definities over geloofsleren. De combinatie geloof en leren maakt het complex. Er is een spirituele kant, omdat geloof een gave van God is. Tegelijk hebben we ook de opdracht of opgave om te geloven. Leertheorieën helpen om het geloofsleren iets beter te begrijpen. Er zijn drie benaderingen:

  • Je leert door te doen. Je doet (vanzelfsprekend) mee in de kerk, in de kring en zo kom je in aanraking met mensen die geloven. Zij vertellen waarom ze geloven en uit welke bron ze putten. Je leert in de praktijk en komt in aanraking met authentieke personen. Je onderneemt en beleeft al doende je geloof in de praktijk. Denk aan events of acties in kerken. Al doende maak je je geloof eigen.
  • Je leert uit en met je hoofd. Je bent cognitief bezig en wilt groeien in kennis. Hier gaat het om informatie uit de Bijbel, uit boeken, internet en andere kennisbronnen rond kerk en kringen. Dit kun je alleen doen of samen met anderen in de kring of kerk. Je kennis over het geloof groeit.
  • Je leert intersubjectief. In de lerende ontmoeting (iets wat georganiseerd is) probeer je elkaar te begrijpen. Daarbij spelen interactie en reflectie de belangrijkste rol. Je bouwt samen aan geloofskennis en geloofsgroei. Je wisselt taal en beelden uit, waarbij verschillende geloofstalen in de onderlinge ontmoeting een plek hebben. Hierdoor groei je niet alleen, maar samen in je geloof als kring. Hoe je leert, vindt plaats in een gezamenlijke activiteit en proces waarbij iedereen gemotiveerd is.

Aan de slag

Geloofsleren roept verschillende beelden op. Voor sommigen heeft het te maken met alleen studeren in de Bijbel en daar een eigen keuze in maken. Anderen vinden dat geloofsleren alleen samen kan. Hoe is dat voor jou?
`
In de OnderWeg van 24 april 2021 staan verschillende praktijkvoorbeelden over geloofsleren.

  • Welke zou je willen gebruiken in je gemeente of kring? Waarom past dit bij jullie?
  • Welke wil of kun je zeker niet toepassen? Waarom?
    Nico ter Linden zegt: ‘Leren geloven is wezenlijker dan geloven leren.’ Nico ter Linden legt hierin twee accenten. Het eerste is gericht op het leerproces en het tweede op de inhoud van het geloof.
  • Kun je deze twee los zien van elkaar? Waarom wel of niet?
  • Welke benadering past bij jouw visie op geloofsleren?

Wat is geloofsleren?

Wat is leren volgens jou?

Wat is voor jou de beste benadering van geloofsleren?

Wat past bij je gemeente en/of je kring?

Wat heb jij nodig om te kunnen leren in de kerk/gemeenschap?

Tip

Maak eventueel een woordweb of woordwolken (online) om snel de reacties op de vragen te krijgen. Je ziet dan snel de meeste genoemde woorden. Mooi om te delen in een ‘zoom kring’.

Geloofsleren in elke levensfase

Geloofsleren is te verbinden met de geloofsontwikkeling van mensen. Vooral bij kinderen en jongeren werd sterk nadruk gelegd op kennis over geloof en kerk. Pedagogen en ontwikkelingspsychologen hebben volop kennis hierover beschikbaar. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkelingsfasen theorie van Fowler die vaak wordt gebruikt bij het vertellen van Bijbelverhalen. Dit is anders in de zgn. mythische geloofsfase van kinderen dan bij jongvolwassenen. Dan ga je meer naar de toepassing van de Bijbelverhalen toe.

Veel interessanter is het om te kijken wanneer geloven lastiger wordt. Binnen elke levensfase is volgens de filosoof & theoloog Romano Guardini (1885-1968) een crisis waarneembaar. In een crisis komen er lastige, pijnlijke en schurende vragen aan bod. Die kun je dan verbinden met geloofsleren en maken dat je groeit en leert in je geloof. Het kan ook betekenen dat geloof verdwijnt en losgelaten wordt.

Als we uitgaan van de visie dat je je hele leven leert in je geloof is het interessant om daar de vinger bij te leggen. Welke vragen komen dan specifiek in welke fase voorbij? Guardini noemt 7 fasen van ‘in de moederschoot tot mens in de eeuwigheid’. Ik concentreer me nu op de fasen vanaf jongvolwassenheid:

De mondige mens (28 – 45 jaar); je ziet een crisis tussen idealisme en realisme. Dus dat wat je geleerd hebt over geloof en kerk (ideaal) is niet de werkelijkheid. Bestaat God wel? Is dit mijn kerk? Mensen nemen een plaats in het leven en willen grip op hun visie op het leven. In deze fase zie je de vorming van een visie op geloven vastere vormen aannemen.

De rijpe mens (45 – 63 jaar); hier zie je de strijd van het beleven van grenzen. In het geloven worden grenzen van geloven in God zichtbaar en loop je daartegenaan. Ook in de kerk. Er kan sprake zijn van ontnuchtering. Geloof ik het nog wel? Of je ontdekt nieuwe aspecten in je geloof of geloofsbeleving. In deze fase ontwikkelt zich meer en meer trouw en acceptatie rond geloven.

De wijze mens (63 – 67 jaar); legt nadruk op de betekenis van het geloof en de belangrijke geloofsaspecten in deze levensfase. De beleving van gebeurtenissen en het geloof worden anders, zeker met het perspectief van het levenseinde. De crisis van loslaten is prominenter aan het worden. Wat betekent geloven vanuit het perspectief van gekregen en ontwikkelde wijsheid? Wil en kan ik geloofswijsheid (nog) delen?

De oude mens/mens in eeuwigheid; voor deze fase geldt de voorbereiding op het sterven. Het kan een crisis zijn rond het loslaten en willen nalaten van levenswijsheid en geloof. Wat leer je dan in deze fase over God als een eeuwige en mysterieuze God? Het bewustzijn van de mens op weg naar een eeuwig leven maakt dat vragen over hemel en leven na dit leven gaan spelen of zelfs gaan schuren.

Spiegel jezelf

KRINGGESPREK – Kijk naar jezelf. In welke levensfase bevind jij je? Deel met elkaar als kring wat een belangrijke kernvraag is over geloof en/of over God.

Verken je eigen geloofstaal in de kring.

Geloofsleren speelt zich af in de intersubjectiviteit. Termen over geloof en woorden uit de Bijbel (bijv. genade) begrijpen we samen. Taal is een manier van intersubjectiviteit en speelt een belangrijke rol in het elkaar begrijpen en dus ook in het van elkaar leren.

Er zijn daarnaast ook verschillende geloofstalen te onderscheiden. In het handboek voor kringleiders (van Genderen e.a.) worden 9 geloofstalen beschreven (bijlage 8, pag. 126). Het zijn verschillende manieren om je geloof te beleven en vorm te geven. In dat samen leren kun je elkaar dan ontmoeten en van elkaar leren. Waar zoek je God in?

  • In confrontatie en actie (Idealen)
  • In stilte en contemplatie (Verdieping)
  • In spontaniteit en vreugde (Enthousiasme)
  • In de buitenlucht (Natuur)
  • In beleving en ervaringen (Zintuigen)
  • In toewijding en ascese (Eenvoud)
  • In kennis en verstand (Denken)
  • In helpen van anderen (Zorgen)
  • In rituelen en symbolen (Traditie).

KRINGGESPREK Welke voorkeur past bij jou/jullie? Waar zoek jij God?

Verdiepen als kring.

Bespreek de artikelen m.b.t geloofsleren:

https://www.nd.nl/geloof/geloof/532045/-geloofsleren-doe-je-je-leven-lang

Dynamisch leren in de kerk – OnderWeg (onderwegonline.nl)

In het kader van geloofsontwikkeling heeft Steunpunt Jeugdwerk de brochure ‘Gemeente in ontwikkeling’ beschikbaar voor je gemeente.

In deze brochure vind je de globale ontwikkeling van een mens van geboorte tot volwassenheid. Wanneer je vanuit de ontwikkelingspsychologie kijkt naar de fasen die de mens doormaakt voordat hij ‘volwassen’ is, staan er drie vragen centraal: ‘Wie ben ik?’, ‘Waar hoor ik bij?’ en ‘Waar doe ik toe?’. Iemand is ‘volwassen’ wanneer er stabiliteit en vrede is in het beantwoorden van deze vragen.

Brochure Jeugdwerk steunpunt te downloaden via https://www.jeugdwerksteunpunt.nl/gemeente-in-ontwikkeling.

Over de auteur
Hetty Pullen-Muis

Hetty Pullen-Muis was tot 1 juli jl. adviseur bij het Praktijkcentrum (inmiddels Kerkpunt).

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief