Kerkgroei
- Achtergrond
- Blog
Er zijn van die onderwerpen die in kerk en theologie heel gevoelig liggen. Denk bij voorbeeld aan ‘kerkgroei’. Een kerk wil groeien en niet kleiner worden. Binnen de NGK lees ik regelmatig dat een gemeente opgeheven wordt; er zijn te weinig lidmaten om een kerkenraad te kunnen bemensen. Bovendien is er al helemaal geen geld om een dominee te kunnen beroepen. Als de sluiting van een kerk gevolg is van de groei van een andere plaatselijke kerk is dat extra pijnlijk. Zou hier ‘schapen stelen’ de oorzaak kunnen zijn van de groei van de ene en de neergang van de andere kerk?
In veel landen trekken gelovigen van een klassiek-orthodoxe kerk naar een charismatische kerk of pinksterkerk. Natuurlijk is er vrijheid van godsdienst. Het staat iedereen vrij zich aan te sluiten bij een kerk van eigen keus. Lang niet altijd heeft de verandering van kerk te maken met de leer. Maar de charismatische kerk of pinksterkerk heeft een veel levendiger kerkdienst. Soms spelen de charismata een rol: spreken in tongen of genezingswonderen vinden er plaats. Maar soms is er echt van proselitisme sprake.
Pseudo-charismatische beweging
Laat ik me tot Zuid-Afrika beperken. Er zijn kerkleiders hier die uiterst bedenkelijke middelen gebruiken om hun kerk te laten groeien. Ik denk aan een kerkleider uit een ander Afrikaans land die hier een enorm grote kerkbeweging heeft opgestart. Hij preekte een ‘health and wealth’-evangelie: God zou iedereen zegenen met gezondheid en voorspoed die zijn of haar leven aan Jezus toewijdt en ruimhartig tienden aan de kerk geeft, dat betekent: aan de kerkleider betaalt. Hij gaf zichzelf de titel van herder, maar ondertussen molk hij zijn schapen leeg. Huizen, auto’s en noem maar op lieten zien hoe God hem gezegend had. En via hem zou Gods zegen ook op de tienden betalende kerkleden neerregenen. Leert de bijbel niet over verbondszegen en -vloek in Deuteronomium 28 bij voorbeeld? Grensoverschrijdend gedrag komt ook te vaak voor in dit soort kerkbewegingen. In Zuid-Afrika is deze kerkgroei helemaal uit de hand gelopen. Een van de leiders zit zeker in de gevangenis wegens seksueel en financieel wangedrag. Na de dood van een leider ontstond er een enorme familieruzie binnen een van de bekendste kerkbewegingen in Zuid-Afrika: wie mag de leider opvolgen? De kerk is al in drieën gesplitst als gevolg van de verdeeldheid in de familie over de opvolging van de overleden leider. De kerk is een soort familiebedrijf geworden. Ook in Amerika komen familieruzies over de nieuwe kerkleider voor. Ik vermoed dat zulke misstanden niet voorkomen binnen de Nederlandse charismatische beweging of pinksterbeweging.
Kerkgroei
Kerkgroei is altijd al een gevoelig onderwerp geweest in de zendingsgeschiedenis. In de vorige eeuw was in Amerika zelfs een kerkgroeischool in de zendingstheologie. De vraag die een zendende kerk of zendingsorganisatie zich moest stellen was welk soort zendingsveld en welke zendingsmethodiek kan kerkgroei verzekeren? Hoe kunnen wij ons geld, personeel en alle andere dingen zo investeren dat groei verwacht mag worden (natuurlijk onder Gods zegen)? Methodieken uit het bedrijfsleven werden overgenomen om na te gaan waar het het beste was om zending op te starten. Een zendingsveld waar kerkgroei niet verwacht kon worden, werd gepasseerd. Het kan duidelijk zijn dat dit soort theologie uit den boze is. Het getal wordt als godin aanbeden.
Concurrenten
Als NGK-zending in KwaZulu-Natal hebben wij hiervan geen last gehad. Natuurlijk speelden vragen rond kerkgroei in mijn zendingspraktijk ook een rol. Rapporteren aan de zendende kerk dat er geen enkele groei zat in een bepaald project was uiteraard moeilijk. Ik werkte jarenlang op twee verschillende terreinen zonder dat het ooit tot kerkplanting kwam. Maar intussen was het goed werk onder verwaarloosde mensen die mijn aandacht voor hen bemoedigend vonden.
Maar konden we ergens werk beginnen waar al kerken waren? In Zuid-Natal was de Rooms-Katholieke Kerk bijvoorbeeld sterk aanwezig. We werden zeker als concurrenten beschouwd in de wereld waar we de zendingspost Groothoek opzetten. Ik werkte zelf ergens waar de Rooms Katholieke Kerk nadrukkelijk aanwezig was. Ik voelde me niet geroepen om daarnaast een gereformeerde kerk als concurrent neer te zetten. Eventuele kerkgroei zou ten koste gaan van de Rooms-Katholieke Kerk. Dat leek me niet de bedoeling van zending, ook al had ik weinig op met de Rooms-Katholieke Kerk en waren onze samenkomsten zeker wel nuttig.
Schapen stelen
Ik kwam op dit onderwerp door lezing van een artikel van Dirk Griffioen, emeritus-predikant binnen de NGK, die ook als zendeling op Nieuw Guinea heeft gewerkt. De titel: ‘Sheep stealing: Proselytism and the missionary church in the 21st century’ (2014).
Ds. Bob Wielenga is emeritus predikant van de NGK Kampen en woonachtig in Zuid-Afrika.