Luisteren zonder vooroordelen

Als mensen naar buiten komen met seksueel misbruik, is dit voor de omgeving meestal een grote schok. Degene die luistert naar het verhaal heeft vaak veel vragen. Hoe zou jij reageren wanneer iemand je vertelt misbruikt te zijn door iemand anders in de gemeente? Of als iemand vertelt dat hij/zij te maken heeft gehad met misbruik in de familie? Twee kerkleden vertellen hun verhaal over die keer dat zij in vertrouwen werden genomen en hoe zij toen hebben gereageerd.

Marije vertelt

‘Ik ken Suzanne als een sociale jonge vrouw die van het leven geniet. Zij komt altijd op de bijbelstudie- en ontmoetingsavond voor twintigers in de gemeente en maakt gemakkelijk contact. Suzanne is single en heeft me toevertrouwd dat ze graag een man zou vinden. Afgelopen zondag kwam ik een bedrukte Suzanne tegen na de dienst. We hebben samen gepraat over wat er gebeurd is. Suzanne was zeven maanden geleden op de ontmoetingsavond en er ontstond een prettig gesprek met Lars (35), een van de organisatoren. Ze bleven wat langer hangen en Suzanne bood aan om Lars met het opruimen te helpen. Het was gezellig en toen ze de deur achter zich dichttrokken, zoende Lars haar. Hij vond het fijn, zei hij en hij trok Suzanne tegen zich aan. Het werd een intiem moment, waarbij de handen van Lars onder de blouse van Suzanne belandden. Nu zat Suzanne dus naast me.

Zeven maanden geleden had ze er geen kwaad in gezien, maar nu twijfelde ze enorm: “Kan dit zomaar? Lars had een leidinggevende functie op de ontmoetingsavond, ik kwam daarnaartoe als jonge meid.” Ze vertelde me dat ze zichzelf zo dom vond dat dit haar is overkomen. Mijn eerste gedachte was dat het ook niet verstandig was om Lars aan te bieden hem te helpen met opruimen als er verder niemand anders in het kerkgebouw aanwezig was. Je zorgt als jonge vrouw toch altijd dat je niet alleen bent met een oudere man? Verder schoot het door me heen dat ze er zelf bij was. Waarom heeft ze geen nee gezegd? Hoe serieus moeten we de leidinggevende functie van Lars nemen bij zo’n informeel samenzijn? Waarom kom je pas na zeven maanden naar me toe, is het dan echt wel zo’n probleem? Het verhaal bracht me in verwarring.

Mijn hoofd draaide overuren en terugkijkend ben ik blij dat ik mijn eerste gedachten niet heb uitgesproken naar Suzanne. Mijn reactie vol vragen en beschuldigingen zou Suzannes schuldgevoel en twijfels alleen erger hebben gemaakt.

Ik ben blij dat ik ervoor gekozen heb eerst een stilte te laten vallen. Dat ik Suzannes gevoel naar haar heb teruggekoppeld door uit te spreken wat ik bij haar zag gebeuren. Ik zag de verwarring in haar ogen en ik hoorde de schaamte in de manier waarop ze sprak. Dat vertelde ik haar. Ik ben blij dat ik heb besloten alle oordelen die ik voelde in te slikken en vragen te stellen over hoe het voor haar was. Het was niet gemakkelijk, maar ik denk dat het zo goed was. Ik ben blij dat onze gemeente een vertrouwenspersoon heeft, naar wie ik met Suzanne kon gaan. Zij kan haar hopelijk verder helpen door naar haar te luisteren en haar advies te geven.

Vanuit het Meldpunt Seksueel Misbruik hieronder informatie die goed is om te lezen en in gedachten te houden. Dit deel sluit aan bij het verhaal dat Marije deelde.
Goed om te weten:

Het Meldpunt Misbruik verstaat onder misbruik iedere uiting van verbaal, non-verbaal of fysiek gedrag, opzettelijk of onopzettelijk, gewenst dan wel ongewenst, in de vorm van seksuele handelingen en of seksueel getinte toespelingen door een kerkelijk functionaris. Iemand maakt dus ((on)bewust) misbruik van zijn/haar positie door seksuele handelingen of toespelingen te doen met iemand die aan zijn/haar zorg is toevertrouwd.

Slachtoffers van seksueel misbruik hebben bijna altijd last van schuldgevoelens en ze ervaren veel schaamte. Gemiddeld duurt het drie tot vijf jaar voordat een slachtoffer zijn of haar verhaal voor het eerst aan iemand vertelt. Hoe dichterbij de dader staat, hoe moeilijker het is om te delen. De gevolgen zijn dan namelijk vaak groter. Vijfenzeventig procent van de slachtoffers heeft last van victim blaming. Dit is het mechanisme waarbij de omgeving in de reactie op het verhaal de schuld (gewild of ongewild) bij het slachtoffer neerlegt. Victim blaming komt

veel voor en is voor veel mensen een natuurlijke reactie. Het is dus belangrijk om goed over de reactie na te denken: kan ik met mijn reactie ongewild de schuld bij de ander neerleggen?

In een gesprek met iemand die een verhaal vertelt rond misbruik, is het belangrijk dat je al je eigen gedachten even aan de kant zet. Deze gedachten komen mogelijk op een later moment nog aan de orde, maar het belangrijkste is dat er eerst geluisterd wordt. Het heeft moed gevraagd om het verhaal naar buiten te brengen. Stel vragen en bekijk samen wie je verder kan helpen. In de meeste gevallen is een interne vertrouwenspersoon een goede eerste stap. De meeste gemeenten hebben zo’n vertrouwenspersoon. Deze persoon luistert naar het verhaal en geeft advies over de te volgen routes. Hierbij heeft het slachtoffer de leiding: wat wil hij/zij dat er gebeurt? De vertrouwenspersoon kan jou als omstander helpen om op de juiste manier steun te bieden.

Weet je niet wie je kan helpen? Bel dan het Meldpunt Misbruik (06-81080117) voor advies.

Henk vertelt

‘Jarenlang ben ik jeugdleider van een groep vijftien- tot zestienjarigen. Ik herinner me nog goed dat Sanne en Jonathan een paar jaar geleden bij mij in de groep zaten. Jonathan was een populaire jongen, Sanne een wat timide meisje. Jonathan had manipulatieve trekjes. Ik weet niet hoe, maar hij kreeg alles voor elkaar. Persoonlijk kreeg ik de kriebels van hem. Zelf ben ik in mijn jonge jaren misbruikt door een oom. Uiteindelijk heb ik het mijn ouders verteld en toen ik dertig was, heb ik therapie gevolgd. Mijn verleden maakte mij allergisch voor het karakter van Jonathan. Toch schoof ik elk signaal weg. Later dat jaar hadden we een avond over seksualiteit en na afloop bleef Sanne plakken. Ik ben blij dat ik niet alleen was. Lisa (een andere jeugdleider) was er ook bij. Zij vroeg Sanne of ze ergens over wilde praten. Met horten en stoten kwam het verhaal eruit. Sanne was verliefd op Jonathan en hij wist daarvan. Jonathan had haar gevraagd om een foto van zichzelf in bh te sturen. Hoewel Sanne tegenstribbelde, heeft ze het uiteindelijk toch gedaan. Jonathan was overtuigend geweest en ze hoopte dat Jonathan haar dan zag staan. Maar nu dreigde Jonathan de foto door te sturen naar al zijn vrienden als Sanne niet nóg een foto stuurde met nog minder kleding. Sanne was wanhopig. Ik was woest. Maar ineens schoot mij te binnen hoe mijn moeder reageerde toen ik over het misbruik deelde dat mijzelf was overkomen. Ze moet kwaad geweest zijn, maar ze was zo met mij bewogen. Ze troostte mij en stelde me gerust. Daarom heb ik mijn woede onderdrukt en Lisa en ik hebben Sanne getroost. Daarna hebben we haar ouders erbij betrokken, dat vond Sanne goed. Zij konden toen verdere stappen zetten, want dit was strafbaar, ook voor zestienjarigen. Ik was kwaad op Jonathan, maar ook op mijzelf. Ik voelde aan alles dat Jonathan niet te vertrouwen was. Ik had kunnen weten dat dit zou gebeuren. Ik had hem beter in de gaten moeten houden. Maar ik heb het weggedrukt. Achteraf had ik het signaal veel serieuzer willen nemen. Daarom heb ik weer aangeklopt bij mijn hulpverlener. Hij kan me hierbij helpen. In de jaren daarna hebben we op de club vaker gesproken over seksualiteit, grenzen en omgaan met elkaar. Hopelijk helpt dit de tieners om alerter te zijn en elkaar aan te spreken als grenzen worden overschreden.’

Achteraf had ik het signaal veel serieuzer willen nemen

Vanuit het Meldpunt Seksueel Misbruik hieronder informatie die goed is om te lezen en in gedachten te houden. Dit deel sluit aan bij het verhaal dat Henk deelde.
Goed om te weten:

Het gesprek over seksualiteit, grenzen en omgaan met elkaar is van wezenlijk belang in de preventie van seksueel misbruik. Op die manier ontstaat openheid om misbruik te melden, maar er ontstaat ook een sfeer van feedback. Als we niet spreken over grenzen, weten we ook niet waar ze liggen. Het Meldpunt Misbruik kan helpen bij dit gesprek in de gemeente. Kijk ook eens op de website van veilige kerk.nl voor werkvormen en tips. Een op de acht jongeren maakt online seksueel misbruik mee. Een op de vijf jongeren in Nederland doet aan sexting. Kijk voor meer informatie op de website helpwanted.nl.

Het is belangrijk om signalen serieus te nemen. Bespreek ze met iemand die je vertrouwt. In het geval van Henk was Lisa een goede sparringpartner. De vertrouwenspersoon kan je helpen deze signalen goed in te schatten en geeft advies over wat je met de signalen kunt doen.