Hebben de armen rechten?

‘Een rechtvaardige erkent de rechten van de armen, een goddeloze is daar blind voor’ (Spreuken 29:7). Die goddelozen worden in het volgende vers ‘snoevers’ genoemd die zo onrust in een stad brengen, terwijl wijzen juist woede doen bedaren.

Een treffend voorbeeld hiervan krijgen we in Nehemia 5:1-13. In de zware economische omstandigheden van na de ballingschap werden de armen door hun rijke volksgenoten uitgebuit. Vooral de kinderen leden eronder. Nehemia greep in en wist een groeiende volksopstand onder controle  te krijgen. Nog altijd worden de rechten van arme mensen, onder wie altijd erg veel vrouwen en kinderen, vertrapt door snoevende miljonairs en gevoelsarme regeringsleidersleiders. Op internationaal niveau zien we hoe rijke landen eeuwenlang arme landen hebben uitgebuit. Wat een ellende veroorzaakt de huidige MAGA (Make America Great Again)-snoever voor de armen in zijn eigen land, maar niet minder voor wie in Afrika wonen bijvoorbeeld. Hij stopt allerlei medische hulpprogramma’s waardoor onder andere miljoenen Aidspatienten voortijdig kunnen sterven. Hebben deze armen geen recht op een rechtvaardige behandeling door de goddeloze snoevers van deze wereld? Ja, het is rechtvaardig dat armen geholpen worden door rijken. Daarop zouden zij moeten kunnen rekenen. De vraag is echter: waarom hebben armen, onder wie daklozen en vluchtelingen, rechten en welke dan precies?

Wie bepaalt wat?

Volgens de Bijbel bepaalt alleen God hoe mensen en volken in de wereld die van Hem is moeten samenleven en hoe zij met zijn schepping moeten omgaan. Wij mensen zijn bedoeld om als zijn medewerkers daaraan vorm te geven. Dat gebeurt dus niet! Wij maken zelf uit hoe we zullen leven met als gevolg moord en doodslag (Genesis 3-4). Armoede hoeft niet in Gods wereld. In Deuteronomium 15:4-5 belooft God Israël zo rijk te zullen zegenen dat er geen armen onder hen hoeven te zijn. Zo had God de wereld bedoeld. De volken zouden het zien en Israëls God ook gaan dienen (Deuteronomium 4:6-8) met een wereld zonder armen als gevolg.  Ook zo zouden Abrahams nazaten een zegen voor de volken zijn (Genesis 12:1-3). Daaraan moesten zij werken: een samenleving zonder armen, waar vrouwen en kinderen (de weduwen en de wezen) hun bestaan zeker konden zijn; waar naar dakloze vluchtelingen werd omgezien zodat zij een volwaardige plek in Israël zouden krijgen (Deuteronomium 10:18-19; Ezechiël 47:22-23; Zacharia 7:10). God hielp Israël met concrete instructies om het leven van sociaal kwetsbare mensen te beschermen. Neem als voorbeeld het sabbatsjaar (Deuteronomium 15) wanneer de schulden van armen op een eerlijke manier moesten worden kwijtgescholden en zij geholpen werden om hun leven weer op te bouwen. Armen mochten niet harteloos behandeld worden; God waarschuwt tegen laaghartigheid in de behandeling van armen (15:7-9). Hoe actueel is dit niet vandaag en zeker als we dit toepassen op hoe rijke landen met arme landen omgaan. Uit Maleachi 3:1-5 blijkt hoe ernstig we dit moeten nemen. Op de grens van het Oude en Nieuwe Testament kondigt de profeet aan dat God zelf naar deze wereld zal komen, naar de tempel in Jeruzalem. Hij zal orde op zaken stellen door als rechter een einde te maken aan de morele puinhoop die wij mensen van zijn wereld maken. Mensen met kwade bedoelingen als tovenaars of mensen die huwelijken en gezinnen stuk maken, mensen die we niet kunnen vertrouwen, zakenlui die rijk worden over de ruggen van hun personeel, mannen die vrouwen en kinderen misbruiken, mensen die migranten geen plaats in de samenleving gunnen, politieke leiders die…, enzovoorts: God zal niet aarzelen recht over hen te spreken. Zo wil Hij niet dat zijn wereld eruitziet. Zo mogen wij niet leven.

Tussentijd is genadetijd

De Heer kwam naar zijn tempel na zijn bezoek aan de bruiloft in Kana (Johannes 2:1-12, 13-22). Zijn genade gaat aan zijn oordeel vooraf. Zo gaat zijn kruis aan het aangekondigde oordeel vooraf, dat dus wordt uitgesteld. Er komt een tussentijd waarin wij ons leven weer kunnen opbouwen volgens de Wet en de Profeten zodat wij gaan onderhouden alles wat Jezus zijn discipelen bevolen heeft ons te leren. De rechten van de armen erkennen zoals de Bijbel ons leert, is vrucht van de heilige Geest. Zo leven wij in navolging van Jezus in de vele verschillende samenlevingsverbanden waarin wij geplaatst zijn. Daar zetten wij bijbelse inzichten om in praktisch beleid dat het leven van sociaal kwetsbare mensen verbetert. Wij volgen niet het voorbeeld van de MAGA-snoever, maar dat van onze Heer. Hij kwam niet om zijn, maar om onze belangen te dienen (Filippenzen 2:6-8). Wij dienen de belangen van de armen als volgelingen van Jezus. De kerkdienst in Kampen gaande houden om de belangen van een migrantengezin te dienen – zo volgen wij Jezus en verwijzen wij naar zijn koninkrijk dat aan het komen is. Houden we het vol totdat de Heer terugkomt om de levenden en de doden te oordelen? Wij hebben een Vader in de hemel die ons liefheeft en wiens Zoon aan zijn rechterhand dagelijks voor ons pleit en die ons zijn Geest gegeven heeft. Hun ontferming kent geen einde; nieuw is ze elke morgen (Klaagliederen 3:22-23).

Hij kwam niet om zijn, maar om onze belangen te dienen

Uitstel, geen afstel

We hebben het niet graag over het laatste oordeel. Maar van uitstel komt geen afstel. De profeet Maleachi gebruikt daarvoor twee beelden. Hij vergelijkt het met een brandende oven waarin alleen maar as achterblijft (3:19). Er komt een nieuwe wereld waarin geen onrecht meer zal voorkomen, waar goddeloze snoevers er gewoon niet meer zijn. Alles wat onze wereld zo onbewoonbaar maakt en ons leven vaak zo ondragelijk, komt niet door het oordeel heen dat de rechter van hemel en aarde zal vellen. Maar hij gebruikt ook het beeld van de edelsmit (3:2). Als een edelsmit gebruikt God het oordeel als een vuur om zijn wereld, het goud, te zuiveren van alle smetten. Daar krijgt iedereen gelijke rechten en ligt alle onrecht achter ons. Het zal ons dan nooit meer in gedachten komen. Het is voorbij!