‘Hij moet toch werken, hij moet meedoen!’

Leendert de Jong | 9 december 2017
  • Interview
  • Thema-artikelen

Nederland floreert. De economie groeit als kool. De koopkracht stijgt. De werkloosheid is sterk afgenomen. Het aantal banen neemt fors toe. Vreugde alom. Maar die vreugde is er nog niet voor jou. Jij sappelt noodgedwongen in een kleine job als zelfstandige. Of je leeft zonder betaald werk. Wat doet dat met je? Hoe reageren anderen? Hoe ga je hiermee om? Drie verhalen uit de praktijk: van iemand zonder betaald werk, van een onvrijwillig kleine zelfstandige en van een loopbaancoach.

Werkloos

Bjorn Lous. 30 jaar. Trouwde in 2017. Deed in Tilburg een bachelor internationale economie en haalde in Wageningen zijn master internationale ontwikkelingsstudies.

‘Toen ik in 2010 klaar was in Wageningen, was het in Nederland crisis. Die was ook merkbaar in de ontwikkelingssector, waar ik graag aan de slag wilde. Ik heb een aantal keren gesolliciteerd, maar niets lukte.’

Bjorn Lous: 'Er is zo veel meer dan betaald werk, er is zo veel meer dan alleen geld.'

Bjorn Lous: ‘Er is zo veel meer dan betaald werk, er is zo veel meer dan alleen geld.’

Terwijl je twee studies achter de rug had?
‘Ja. Ik heb er toen voor gekozen om iets als vrijwilliger te gaan doen. Ik ben drie maanden in Israël geweest, binnen het zogenoemde Baanbrekersprogramma van Near East Ministries. Ik heb in een Israëlische gaarkeuken gewerkt en voedselpakketten ingepakt. Er was ook gelegenheid voor een trip naar Egypte. De omstandigheden en de mensen daar, en ook de contacten met Palestijnen, stimuleerden mij om in de ontwikkelingssector aan het werk te gaan.’

Je komt terug in Nederland. Wat doe je dan?
‘Ik heb veel gesolliciteerd, onder meer bij Buitenlandse Zaken en Clingendael. Vaak kwam ik best ver in de procedure, maar dan lukte het net niet. Intussen was ik actief geworden bij Perspectief, de ChristenUnie-jongerenorganisatie. Ik heb ook stage gelopen bij Mensen met een Missie, een ontwikkelingsorganisatie die voortkomt uit de Rooms-Katholieke Kerk. Zij willen jongeren een kans geven met een traineeship. Dit klikte. Zij hebben mij een halfjaar uitgezonden naar Zuid-Soedan; ik gaf daar trainingen, onder meer over hoe je als lokale organisatie een projectaanvraag doet.’

Nu worden stages meestal niet echt vergoed. Waar leefde je van?
‘Ik ben een tijdje in de bijstand geweest. Dat ging moeizaam. Vaak was de ambtelijke reactie: “Jij bent jong, je moet werk kunnen vinden.” Bovendien sloten informatiebijeenkomsten waar ik naartoe moest meestal niet aan bij mijn interesse en opleiding. Later heb ik, ook omdat mijn ouders mij konden en wilden helpen, geen bijstand meer geprobeerd. Ik ben toen begonnen met een promotieonderzoek. Ik werd daar eerst niet voor betaald, maar ik kreeg wel begeleiding van een hoogleraar. Het onderzoeksthema is inkomensongelijkheid en dan vooral de relatie tussen inkomen en geluk. De vooronderstelling is dat zo’n relatie er is; punt van onderzoek is hoe die precies loopt en welke andere zaken wellicht ook een rol spelen.’

Voor jezelf sprekend: is die relatie tussen inkomen en geluk er?
‘Nee, niet in die zin dat mijn persoonlijke geluk er afhankelijk van is. Om je heen voel je dat mensen denken: hij moet toch werken, hij moet meedoen. Zoiets geeft druk en dat is moeilijk. Maar voor mij zit geluk, het gevoel van eigenwaarde niet in betaald werk.’

Gek eigenlijk, die link in onze samenleving tussen meetellen en betaald werk.
‘Vanuit de studie kan ik die link wel verklaren. Al zo’n dertig jaar is de overheersende visie dat je als mens zelfredzaam moet zijn. Dat je als individu zelf verantwoordelijk bent voor je loopbaan. De gedachte is: je kunt het maken, als je je er maar voor inzet! Het idee dat je hier ook als samenleving een verantwoordelijkheid in draagt, is veel minder sterk. De gedachte is vooral: individu, zoek het maar uit!’

Waar ligt jouw gevoel van eigenwaarde?
‘In wie ik ben, in hoe God mij gemaakt heeft. Er is zo veel meer dan betaald werk, er is zo veel meer dan alleen geld. Neem alle dingen die ik, werkloos, in de afgelopen jaren mocht meemaken: de tijd in Israël, het verblijf in Egypte, de maanden in Soedan, het andere vrijwilligerswerk. Ook dat zijn voetstappen op het pad dat God mij laat gaan.’

Je bent nu zo’n drie jaar bezig met je promotieonderzoek. Stel dat je over anderhalf jaar klaar bent, wat dan?
‘Dat is moeilijk te zeggen. De kans om in de academische wereld aan de slag te gaan, is niet groot. Ik ga contact zoeken met ontwikkelingsorganisaties. Ook nu al probeer ik netwerken op te bouwen, zeker ook richting organisaties die werken op het speelveld tussen politiek/samenleving en de wetenschap.’

Stel dat werk ook dan nog op zich laat wachten…
‘Dan is dat het pad dat God met mij wil lopen. Ook dan is er tijd voor andere, heel zinvolle dingen. Betaald werk mag en kan niet dé norm zijn voor het leven, voor geluk, voor je eigenwaarde.’


Kleine zelfstandige, maar niet vrijwillig

Irene Postma. 55 jaar. Alleenstaand. Was jarenlang schaatsjournalist. Kreeg met hartproblemen te maken, geeft nu pianolessen.

Waar ligt bij jou de link met het thema werkloosheid?
‘Ik ben in de sportjournalistiek gerold bij het Nederlands Dagblad. Die baan ben ik door een reorganisatie kwijtgeraakt. Ook eerder was ik al werkloos geweest. Daarna rolde ik in een schaatsblad, dat failliet ging. Toen dacht ik: nu moet ik creatief zijn, nu moet ik keuzes maken. Ik hoorde een preek over de tekst waarin twee werkers opgeroepen worden de wijngaard in te gaan. De ene zei ja, maar hij ging niet, de andere zei nee en ging wel. Ik dacht: ik moet gáán. Als God voor mij een taak heeft in de schaatsjournalistiek – zoals ik dacht – dan geldt dat los van of iemand betaalt of niet. Dus ging ik. Niet om alleen aan verslaggeving te doen, maar vooral om met schaatsers contact te hebben en hen te bemoedigen.’

Irene Postma: 'Ik was mij er steeds van bewust ambassadeur van Christus in de schaatswereld te zijn.’

Irene Postma: ‘Ik was mij er steeds van bewust ambassadeur van Christus in de schaatswereld te zijn.’

Maar je moet toch ergens van kunnen leven?
‘Klopt. Het was eerst zoeken: wil er iemand betalen voor kopij? Soms lukte dat. Daarna ben ik een eigen blad begonnen dat na tien jaar moest stoppen. Maar in dat alles redde ik het niet zonder gebed, zonder de vraag of God het voortouw wilde nemen. En God hééft mij gebruikt, bleek ook uit de reacties van de schaatsers die ik sprak. Ik was mij er steeds van bewust ambassadeur van Christus in de schaatswereld te zijn.’

In feite werk je dus als ‘gedwongen’ zzp’er?
‘Ja, zeker na enkele hartoperaties kan ik weinig. Ik geef nu vooral pianoles. Maar God dwingt niet. Steeds zag en zie ik God als mijn werkgever. Dus ben ik niet zonder werk. Dat is ook boeiend: je laat je door God leiden, je doet dingen, en je ervaart rust. Het is immers zijn verantwoordelijkheid!’

De buitenwereld zal daar iets anders tegenaan kijken. Betaald werk is de norm.
‘Ja. Maar wat maakt dat uit, hoe mensen ernaar kijken? Ik heb niets te klagen. En ik wil mij niet laten leiden door de huidige norm. In alle jaren dat ik werkloos was, ontdekte ik: als je werkt, heb je geen tijd om andere dingen te doen; als je niet werkt en je hebt er tijd voor, heb je geen geld. Maar is dat zo erg? Geen mens is waardeloos, ieder mens kan iets, ook als ruime financiële middelen ontbreken.’

Wat is ‘iets’ voor jou?
‘Tijd nemen voor God. Zijn stem leren verstaan. Hem vragen wat je vandaag moet doen. Ik hoop dat veel mensen dit doen, dat ze zo willen leven. Zodat ze merken dat Hij hen elke dag kan gebruiken voor iets, wat dan ook, of dit nu betaald wordt of niet. Jij bent van Hem. Je bent er voor Hem. Zelfs als je door het ontbreken van werk of door beperkingen door ziekte een hele dag niemand ziet, kan God zich steeds verheugen in het samenzijn met jou. En jij mag je daarin ook verheugen!’


Loopbaancoach

Tjeerd van Dam. 46 jaar. Mede-eigenaar van een bedrijf dat gespecialiseerd is in loopbaanbegeleiding: tijdens het werk, bij re-integratie en ook als er sprake is van werkloosheid.

Welke impact heeft het ontbreken van betaald werk op mensen?
‘Wij merken dat mensen in zo’n situatie op zichzelf teruggeworpen worden. Dat is al het geval als de arbeidsrelatie korter geduurd heeft, maar geldt nog veel sterker als mensen ergens lang gewerkt hebben. Dan missen zij het werk zelf, de collega’s, een hele structuur van leven.’

Tjeerd van Dam: 'Denk goed na over wat je wilt en vraag je af of dat reëel is en hoe je het kunt bereiken.'

Tjeerd van Dam: ‘Denk goed na over wat je wilt en vraag je af of dat reëel is en hoe je het kunt bereiken.’

Waar dan nog reacties van anderen bijkomen: zomaar lees je dat mensen een soort uitsluiting ervaren.
‘Ja, dat herken ik. Neem de vraag die zo vaak gesteld wordt: wat doe je in het dagelijkse leven? Als je antwoordt: “Ik ben werkzoekend”, dan merk je bij de vragensteller vaak iets van: okay, dan ben je niet zo interessant. Onterecht natuurlijk. Zoiets hakt erin! Het lijkt Amerika wel: als je geen succes hebt, dan ligt het aan jezelf. Het voorgaande wil overigens niet zeggen dat wij niet naar de persoon zelf kijken: het kan zijn dat er ook bij hem of haar ontwikkelpunten liggen.’

Welke tips geven jullie aan mensen die met werkloosheid te maken hebben? Wat is wijs om te doen?
‘In hoofdzaak twee dingen. Eén: denk goed na over wat je wilt en vraag je af of dat reëel is en hoe je het kunt bereiken. Twee, en dan gebruik ik een wat vreemde uitdrukking: praat positief rond. Zeg niet op een negatieve toon: “Ik zit zonder werk”, geef aan: “Ik ben op zoek naar werk; heb jij misschien tips waar ik mee verder kan?” Het is opvallend dat het Chinese woord voor crisis voor twee dingen staat: gevaar én kans. Dat zeggen wij ook tegen mensen: kijk naar andere, nieuwe mogelijkheden en focus daarop!’

Evenzogoed is de overheersende gedachte: betaald werk is de norm.
‘Ja. Maar dan wil ik zeggen: kijk eens naar de betekenis van de naam van God. Die is: Ik ben, niet: Ik doe. Terwijl God grote dingen kan doen en ook doet! De les hierin voor ons is om niet te veel te focussen op wat je doet. God kijkt naar wie wij zijn. Dus ga op zoek naar je bestemming, niet naar je baan.’

En dat betekent concreet?
‘Richt je naast het zoeken van een betaalde baan op activiteiten waar je echt van betekenis kunt zijn. Wij mogen ons met onze gaven en talenten verbinden aan Gods liefde voor deze wereld. Onze roeping hangt samen met betaald werk, maar die twee zijn niet hetzelfde. Ik hoorde bijvoorbeeld van een werkzoekende dat hij vrijwilligerswerk deed onder daklozen. Hij kon van betekenis zijn, het zelfvertrouwen nam toe en dat hielp hem bij het solliciteren. Het mes snijdt aan twee kanten.’

Over de auteur
Leendert de Jong

Leendert de Jong werkt in de media en is oud-hoofdredacteur van
OnderWeg.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reacties zijn gesloten.

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief