Wees als kerk present, ook via sociale media

Erjan van der Linde | 24 november 2018
  • Opinie
  • Thema-artikelen

Habakuk kraste de boodschap van God op platen. Paulus schreef brieven. De boekdrukkunst gaf de reformatie van de kerk een enorme boost. Horen sociale media in deze opsomming thuis? Bieden sociale media onze kerken nieuwe kansen?

042106 Beschouwing_1 GEDOWNLOAD

(beeld Mykyta Dolmatov/iStock)

Tot een aantal jaren geleden gebruikten we vooral de tweedeling oude en nieuwe media. De nieuwe media werken via digitale apparaten, vooral computers en mobiele telefoons. De oude media maken gebruik van analoge apparaten (typemachines, huistelefoons). Onder de oude media vallen ook alle gedrukte media.

Nu onlineverbindingen aan kracht en reikwijdte toenemen, spreken we vaker van offline en online media. De online media zijn vooral de websites en de sociale media (Facebook, Twitter, Instagram, YouTube en WhatsApp). De offline media zijn voor een kerk onder meer het kerkblad en de gemeentegids. Apart hiervan staan de audiovisuele media, zoals radio en televisie. Deze media worden met name ingezet als massamedia voor het bereiken van een breed, (inter)nationaal publiek. Deze audiovisuele media verliezen meer en meer terrein ten gunste van de online media, vooral de sociale media, die in dit artikel vooral aandacht krijgen.

Hoe staan we als kerken in deze stormachtige ontwikkeling? Biedt ze ons kansen of bedreigt ze de essentie van ons kerk-zijn? Komt er een einde aan deze ontwikkeling of gaat ze maar door? Kunnen we hier sturing aan geven of moeten we ermee leren leven?

Geen einde

Toen ik rond de millenniumwisseling uit mijn eerste gemeente vertrok, was net een discussie op gang gekomen om de cassettebandjes waarop de diensten werden opgenomen te vervangen door een USB-stick. Ik hoor nog een oudere diaken protesteren: in de diaconale voorraadkast stond nog een aantal ongebruikte cassetterecorders en bandrecorders. Hij daagde me uit eens een kijkje te nemen. We gingen een trap op en achter een deur mét slot zag ik inderdaad een hele voorraad recorders (wie kent ze nog?) en nog meer banden, die jarenlang liefdevol door diakenen werden voorzien van geluidsopnamen en naar gemeenteleden werden gebracht. ‘Wat moeten we hier dan mee?’ vroeg de diaken bijna wanhopig.

Ik kan me voorstellen dat sommige kerkenraden zuchten als er gesproken wordt over het belang van sociale media voor de gemeente. Na het ontwikkelen van een eigen kerkelijke website dachten ze een tijdje klaar te zijn. En nu beginnen gemeenteleden zomaar een Facebookpagina en labelen die vrolijk met de naam van de gemeente. Komt er geen einde aan?

‘Wat moeten we hier dan mee?’
vroeg de diaken bijna wanhopig

Er zijn gemeenteleden die kunnen praten over online media alsof ze de oplossing van alle problemen vormen. En zeker, de mogelijkheden lijken eindeloos. Over alle mogelijke onderwerpen wordt op allerlei media uitputtend veel informatie gegeven. Iedere seconde wordt er een duizelingwekkende hoeveelheid nieuwe informatie toegevoegd aan de digitale wereld.

Ook op het gebied van evangelieverkondiging wordt in Nederland en daarbuiten ontzettend veel gedaan. Wie googelt op onderwerpen die met het christendom te maken hebben, krijgt heel veel informatie te verwerken. Ter illustratie: de zoekterm ‘Wie is Jezus’ levert in Google 2,6 miljoen resultaten op, van allerlei verschillende bronnen. Maar hoe betrouwbaar is al deze informatie? En wat werkt wel op sociale media en wat niet? Er zijn kerken die bijvoorbeeld heel actief zijn op Twitter, terwijl dit medium (dat vooral op nieuws gericht is) niet per se het beste medium is voor een kerk. Een vraag die eraan voorafgaat is: helpen de sociale media ons om samen kerk te zijn?

Tranen

De kerk is een vergadering van christenen, die al hun heil verwachten van Jezus Christus, zo belijden we in de Nederlandse Geloofsbelijdenis (artikel 27). Onze Heer en heiland zei immers: ‘Waar twee of drie mensen in mijn naam samen zijn, daar ben Ik in hun midden’ (Matteüs 18:20).

Een dergelijke ontmoeting is onvervangbaar, al benaderen de (sociale) media diverse aspecten ervan met een spectrum van geluid en beeld en de mogelijkheid van interactie. De essentie echter van een christelijke gemeente – met als kern het liefhebben van God en de naaste als jezelf – is uniek (Matteüs 22:37-39). Daarvoor heb je een fijn samenspel van alle zintuigen nodig en die vind je als gemeente vanaf het moment dat je elkaar een goede zondagmorgen toewenst tot en met het ontvangen van de zegen van onze God en de ontmoetingen erna. Een oud gemeentelid zei eens met tranen in de ogen dat hij het aanbidden van God in de dienst zo miste. ‘Daar kan geen kerktelefoon tegenop.’

Je kunt online media zien als
de buitenboordmotor van de kerk

Ook het toepassen van geloofskennis kan niet zonder een geloofsgemeenschap. Gods genade en liefde toe-eigenen is soms een pastoraal proces van jaren. En het inzetten van je geestelijke gaven krijgt juist daar ruimte waar de presentie van de drie-enige God verwacht wordt (1 Korintiërs 12-14). Je dienstbaar opstellen naar je wijk en buurt kan alleen door de inspiratie van de Geest. Dit maakt een geloofsgemeenschap tot gemeenschap én, in alle authenticiteit en gastvrijheid, tot een aantrekkelijke gemeenschap.

Een bekende theoloog typeerde dit alles met: ‘Jezus heeft nooit een boek geschreven. Hij heeft een gemeenschap gevormd.’

Zeilboot

Hoe staat dit nu in relatie tot de sociale media? De online media zijn voor veel mensen een natuurlijk onderdeel van hun leven geworden. Mensen die voor het eerst een kerk bezoeken, hebben steeds vaker vooraf de website of Facebookpagina van de kerk bezocht. Soms hebben ze al diensten beluisterd of bekeken. Ook Instagram neemt toe aan invloed. Vroeg of laat dringt zich dan de vraag op of je daar als kerk iets mee moet doen. Staat dit niet op gespannen voet met de voorgaande paragraaf over de concrete geloofsgemeenschap? Leidt het niet af?

Je kunt het gebruik van sociale media vergelijken met een zeilboot. Met een zeilboot kun je prima varen zonder buitenboordmotor. Maar wil je een haven binnenvaren of wil je bij windstilte varen, dan zul je geregeld de buitenboordmotor moeten inschakelen. Je kunt online media zien als de buitenboordmotor van de kerk. Als je ze op goede wijze inzet, versterken ze de kerk én haar boodschap.

Het komt erop neer dat je door activiteiten op een website, Facebook, Instagram en YouTube meer present bent. Je bent makkelijker te vinden. Zonder online activiteiten kun je als kerk weliswaar prima functioneren, maar je bent minder zichtbaar.

Dromen

Mensen kunnen dus online op het spoor van God en de kerk komen. Maar om het geloof over te dragen, blijft in de meeste gevallen persoonlijk contact nodig. Dat contact kan beginnen op sociale media, bijvoorbeeld in een chat, maar vaak zijn persoonlijke ontmoetingen doorslaggevend om het evangelie in alle volheid en nuance door te geven. Daarbij is het goed om te beseffen dat God door alles heen kan werken – oude media, nieuwe media, géén media. De verhalen hoe Jezus zich vooral in gesloten moslimgemeenschappen via dromen bekendmaakt, zijn inmiddels behoorlijk bekend.

Het werk van organisaties als Trans World Radio, www.ikzoekgod.nl en www.globalrize.nl – die bij uitstek media gebruiken – werpt zijn vruchten af, maar ook deze organisaties benadrukken het belang van persoonlijk contact met een vrijwilliger en het volgen van bijvoorbeeld een Alphacursus bij een plaatselijke kerk.

Toon

Hoe geef je in de praktijk zo goed mogelijk online het evangelie door? In de huidige tijd verschuift de aandacht van het instituut kerk naar de persoon van de gelovige. Daar kun je van alles van vinden, maar het is goed om er rekening mee te houden in je communicatie. Veel kerken gebruiken hun website en sociale media om activiteiten aan te kondigen. En dat is prima. Maar mensen zijn ook altijd op zoek naar het gezicht achter de kerk, naar waar het verhaal van God het hart raakt. Zet daarom op je website ook persoonlijke verhalen. Dat kan een introductie van je predikant zijn. Het kan ook een filmpje zijn van een getuigenis in een belijdenisdienst, een geloofsinterview met een gemeentelid of een impressie van een paar minuten van een gemeentedag.

Kijk eens met de ogen van een buitenstaander
naar je website en je sociale media

Via sociale media is het voor mensen gemakkelijk om direct te reageren. Zorg dat degene die de sociale media beheert communicatief vaardig is en mensen op de juiste toon antwoordt. Zorg dat op de website in elk geval de gegevens van de predikant en/of een ander gemeentelid te vinden zijn aan wie mensen vragen mogen stellen. En zorg ervoor dat mensen binnen 24 uur een reactie ontvangen. Dat is een hele klus, zeker voor kleine gemeenten. Het is daarom belangrijk de structurele tijdsinvestering goed te overwegen voor je ergens aan begint. Kunnen we dit volhouden? Iemand die de klus in zijn eentje doet, zal het minder lang volhouden dan een commissie.

Kerkelijke websites bevatten nogal eens foto’s van lege gebouwen en stukken tekst die al enige tijd niet vernieuwd zijn. Ook is het taalgebruik vaak binnenkerkelijk. Dat maakt het onaantrekkelijk. Kijk eens met de ogen van een buitenstaander naar je website en je sociale media (als je die hebt). Kan een niet-gelovige begrijpen wat je zegt? Een voorbeeld: stel jezelf niet voor als ‘de NGK’, maar schrijf de naam voluit. Of gebruik, zoals steeds meer gemeenten, de naam van het kerkgebouw. Zo krijg je een herkenbaar gezicht.

Feest

Gereformeerde kerken zijn van oudsher gericht op de boodschap: vertel waar je voor staat en waarom. Onze tijdsgenoten zoeken authenticiteit. Klopt het in het leven? En zo ja, hoe?

Het is heel makkelijk om als kerk bijvoorbeeld op Facebook elke keer gloedvolle oproepen te plaatsen om Jezus aan te nemen. Het zal in de praktijk echter eerder afstotend werken dan aanzuigend. Laat door online media zien dat je er bent. Wees present. Onze God is vooral de aanwezige. Zo heet Hij: ‘Ik ben die Ik ben’ (Exodus 3:14, NGB-1951). Dat kunnen we van Hem leren.

Wees als kerk present in je directe omgeving, maar ook via de sociale media. Goede voorbeelden zijn filmpjes rond de grote christelijke feesten, waarin op een aantrekkelijke manier wordt uitgelegd wat het feest betekent. Laagdrempelig, informatief en met een kloppend hart voor Christus. Rondom christelijke feestdagen zijn er altijd weer mensen die op zoek gaan naar de betekenis van zo’n feest. Een mooi moment om iets te delen. Beluister bijvoorbeeld het gepassioneerde getuigenis van Justin Welby, aartsbisschop van Canterbury, rondom de paasviering in 2017. Het is terug te vinden via www.facebook.com/archbishopofcanterbury. Type in: video resurrection.

Uithangbord

In een tijd waarin personen belangrijker zijn dan instituten liggen de kansen op missionair terrein vooral in je eigen persoonlijke leven. Als pastor, maar ook als gemeentelid, is het mooi om online te laten zien wie je bent als christen.

Voor een predikant is het natuurlijk prima om je preektekst alvast te delen via Facebook. Maar als dat het enige is wat je doet, zal het effect niet zo groot zijn. Deel je iets van het evangelie wat jou persoonlijk raakt, dan zal dat mensen eerder aanspreken. Maar laat ook gewoon zien wie je bent en wat je doet. Hoe het christen-zijn in het dagelijks leven eruitziet. Wat je met je kinderen doet. En hoe je faalt.

Datzelfde geldt voor gemeenteleden. Nog meer dan predikanten zullen zij niet-gelovigen in hun socialemedianetwerk hebben. Het is goed om je ervan bewust te zijn dat je ook online een uithangbord van Christus bent. Hoe je online present bent, kan het verschil maken in het leven van andere mensen.

Over de auteur
Erjan van der Linde

Erjan van der Linde is diaconaal consulent bij het Dienstenbureau van de Christelijke Gereformeerde Kerken.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief