Breng niet een boodschap, deel je leven

Anko Oussoren | 5 januari 2019
  • Jeugdwerk

Sommigen vragen zich af of catechisatie geven aan tieners nog wel zin heeft. Is het voor kerken nog de moeite waard om te investeren in catechese? Wat zijn de opbrengsten ervan? Hans Meerveld deed onderzoek naar catechisatie en we kunnen veel leren van zijn bevindingen.

‘De catechese is ziek’, werd meer dan vijftien jaar geleden gezegd. Toen al werd geconstateerd dat er steeds minder catechisanten zijn en dat het steeds moeilijker wordt om geloofskennis over te brengen. De jongeren zijn ik-gericht en laten zich niet meer sturen door wat gebruikelijk is. Maar kun je dan zeggen dat de catechese ziek is? Zeg je dan niet impliciet dat jongeren vandaag ziek zijn? Is niet eerder ons systeem ziek?

Strategieën

Voor zijn proefschrift Opbrengsten van jongerencatechese deed Hans Meerveld onderzoek naar de opbrengst van jongerencatechese in vier catechesepraktijken van protestante geloofsgemeenschapen. In geen van de praktijken lukte het om systematisch kennis over het christelijke geloof en over de leer van de kerk over te dragen. We moeten dan ook afstappen van het idee dat het in de catechese om ‘lessen’ gaat. Deze vorm van catechese sluit niet aan bij tieners. Groeien in inzicht is niet hun eerste behoefte.

Daardoor kan het beeld ontstaan dat tieners dan maar geëntertaind moeten worden, omdat ze niet willen leren. Maar zo is het niet. Ze kunnen prima leren, als ze er de zin maar van inzien. Meerveld pleit dan ook voor het gebruik van verschillende strategieën. Tijdens de catechese moet er gezocht worden naar een combinatie van:

  • overdracht – waarin de inhoud van het geloof centraal staat;
  • voorbeelden – vanuit de levens van de catecheten zelf;
  • confrontatie – waarin jongeren uitgedaagd worden om keuzes te maken;
  • reflectie – waarin jongeren het zich eigen maken.

Inhoud

Maar welke inhoud moet dan centraal staan, als je weet dat systematische kennisoverdracht aan tieners nauwelijks zin heeft? Ik ben een groot voorstander van het doorgeven van kennis, maar focus daar niet op bij tieners. Vóór en ná de tienertijd komt het kennisaspect veel beter tot zijn recht. Het opdoen van kennis past beter bij kinderen van 7 tot 11 jaar. En in zijn algemeenheid kun je zeggen dat jongeren na hun zestiende tot achttiende meer gemotiveerd zijn om de diepte in te gaan, of ze nu wel of niet een keuze gemaakt hebben voor God. Ze zijn geïnteresseerd in de Bijbel, ze vragen zich af hoe dit boek zich verhoudt tot de wetenschap. Ze moeten belangrijke keuzes maken (studie, werk, partner) en vragen zich af of God hun daarin iets te zeggen heeft.

Leg het zwaartepunt van het geloofsleren daarom niet in de tienerperiode. Haal de druk van het tienerwerk. Geloofskennis kun je ook niet in een paar jaar opdoen. Geloofsleren doe je van 0 tot 100 jaar.

Vier vragen

Meerveld benadrukt dat we de werkelijkheid van jongeren als vertrekpunt moeten nemen en dat we die werkelijkheid kunnen verrijken door het bieden van nieuwe en andere perspectieven. De zoektocht van tieners kun je samenvatten in vier vragen, die gaan over identiteit, gemeenschap, vaardigheden en oriëntatie. Eigenlijk alle onderwerpen van de puberteit zijn tot deze vragen te herleiden. De thema’s die je behandelt moeten dan ook raken aan één of meer van deze vragen. Anders maak je het jezelf als catecheet knap moeilijk. Figuur 1 geeft schematisch de vier vragen weer, met daarbij de antwoorden die klinken in de samenleving, de gebrokenheid die wordt ervaren in de realiteit, en het antwoord dat God geeft.

Figuur 1.

Figuur 1.

Dragers

Naar aanleiding van Meervelds onderzoek heb ik gesproken met diverse catecheten. Er is een groep die reageert met: ‘Heb ik het dan altijd verkeerd gedaan?’ en: ‘Dit verandert mijn beeld van catechese volledig.’ Een andere groep benadrukt juist dat het nut heeft om te blijven doen wat ze al jaren doen. Deze gesprekken bepalen mij er weer bij dat het niet zo moeilijk is om een boodschap te bedenken om door te geven, een boodschap die tieners zouden moeten aannemen. Het is veel moeilijker en verreikender om onze levens met elkaar delen. Dat vraagt tijd, openheid en kwetsbaarheid. Meerveld benadrukt dat we ons ervan bewust moeten zijn dat we primair dragers zijn van de boodschap, veel meer dan de brengers ervan. We worden uitgedaagd om samen met tieners geschiedenis te schrijven en aan te sluiten bij het leven dat zich ontvouwt.

Is ons systeem van catechese ziek? Misschien, maar ten diepste ben ik zelf ziek. En ik leef in een gebroken realiteit. Maar ik mag leven met open handen, dankbaar dat God mij aanvaardt en mij wil gebruiken om iets van zijn liefde zichtbaar te maken aan jongeren.

Agenda

050128 Jeugdwerk foto Agenda17 januari: Nieuwjaarsevent Missie Nederland met presentatie van de jeugdwerktrends 2019. Meer info: goo.gl/8FSpMd.

18-19 januari: Jeugdleidersconferentie 2019. Meer info: www.jeugdleidersconferentie.nl.

20-27 januari: PrayerNight & Week van Gebed. Meer info: www.missienederland.nl/organiserenbijeenkomsten-weekvangebed.

30 januari: Geloof in het gezin organiseert met de CHE voor ambtsdragers het symposium ‘Heilige Huizen’. Met lezingen van Jos de Kock over geloofsopvoeding en prediking, en van Laurens Snoek over opvoeding en pastoraat en veel workshops.
Meer info: www.geloofinhetgezin.nl/symposium.

Voorjaar 2019: To get there young, trainingstour over het jeugdwerk voor de 3G-kerken. 31 januari in Assen, 7 februari in Haarlem, 7 maart in Ede en 21 maart in Goes. Meer info: www.praktijkcentrum.org/3g-trainingstour.

8-9 februari: Winterconferentie NewWine. Meer info: www.new-wine.nl.

Media/tips

050128 Jeugdwerk foto Tips_mediaHet promotieonderzoek van Hans Meerveld, Opbrengsten van jongerencatechese, is uitgegeven bij Buijten & Schipperheijn (2018).

Wil je na het lezen van dit artikel of van het onderzoek nadenken over catechese bij jou in de gemeente, neem dan contact op via aoussoren@praktijkcentrum.org of jeugdwerk@ngk.nl.

De nieuwe brochure ‘Gemeente in ontwikkeling’ geeft een toepassing van de vier vragen op de ontwikkeling van baby tot jongvolwassene. De brochure is te downloaden via www.gemeenteinontwikkeling.nl.

Met bijdragen van Paul Smit en Martine Versteeg (jeugdwerkadviseurs bij het NGK Jeugdwerk).

Over de auteur
Anko Oussoren

Anko Oussoren is adviseur bij het Praktijkcentrum van de GKv.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief