‘Trouw en Gods genade horen bij elkaar’

Elise Lengkeek | 2 november 2019
  • Reportage
  • Special 2019

We slingeren door de smalle binnenwegen van Hollands Groene Hart. Omdat ik vanwege een blessure niet zelf kan autorijden, heeft mijn echtgenoot – met wie ik in goede en slechte tijden inmiddels veertig jaar onderweg ben – aangeboden vandaag te chaufferen. Trouw zijn in je relaties – aan je partner, aan jezelf, aan God: wat komt daarbij kijken? Ik ga het checken bij (ervarings)deskundigen.

Kwetsbare verbondenheid in relaties geeft moed en kracht

In Nieuwer ter Aa ontmoet ik Dina Mazzolari (61), gezondheidszorgpsycholoog en relatietherapeut. Haar Italiaanse naam verraadt haar afkomst en haar huis weerspiegelt iets van haar mediterrane persoonlijkheid: warme kleuren en een wand vol foto’s. Ik ben benieuwd naar wie zij is; wat heeft ze meegemaakt en wat is haar ervaring met trouw zijn aan zichzelf en aan geliefden? Wat zegt zij over Gods trouw? En hoe kwam zij ertoe om zich uitgerekend in Nederland bezig te houden met verstoorde relaties?

(beeld Maarten Boersema)

(beeld Maarten Boersema)

Ze zit met een cappuccino tegenover mij en vertelt over haar jeugd: hoe zij als oudste van vijf kinderen van het Italiaanse arbeidersgezin Mazzolari opgroeit in het Franstalige dorpje Ballens, aan de voet van de Zwitserse Jura. Over vader die twee rechterhanden heeft en van alles aanpakt om zijn gezin te onderhouden. Door een ongeval overlijdt hij op 48-jarige leeftijd. Dina woont in die tijd als enige niet meer thuis; ze werkt als leerkracht in het basisonderwijs in Lausanne. Wanneer haar moeder in een depressie belandt, zet Dina alles op alles om – naast haar baan – haar familie door de crisis heen te slepen.

Trouw zijn aan haar familie was voor Dina eigenlijk geen keuze. ‘Weet je,’ vervolgt ze, ‘Italianen zijn echte familiemensen. Ik herinner me heerlijke vakanties in Italië, met uitgebreid eten aan lange tafels met veel familie. De keerzijde is dat ik leerde zo loyaal te zijn dat het ten koste ging van mijzelf. Bovendien werd er destijds in Zwitserland op Italiaanse gastarbeiders neergekeken. We begrepen al jong dat we alleen door keihard te werken zouden slagen. Daarom heb ik heel lang mijn Italiaanse roots verloochend; ik kon me maar beter aanpassen aan de Zwitserse cultuur.’

Speelde geloof in God toen al een rol? ‘Ja, deels,’ vervolgt Dina. ‘Mijn vader deed er niet veel aan, moeder was gelovig rooms-katholiek. Daarom was ik gedoopt en had ik zelfs het vormsel ontvangen, maar de Bijbel ging thuis niet open. Pas toen ik als leerkracht ontdekte hoeveel kinderen het thuis moeilijk hadden en ikzelf na de dood van mijn vader met vragen zat, kreeg ik honger naar het geestelijke, naar iets van God.’

Scheiding

Dina vertelt hoe ze God aanvankelijk zoekt in occulte praktijken, tot aan Scientology Church toe. Door de trouw van een vriendin die aanhoudend voor Dina bidt en met haar in gesprek blijft, ontdekt ze dat ze op de verkeerde weg zit. Romeinen 6:1-6 opent haar hart voor de belangrijkste waarheid van haar leven: ‘Geloven in God draait honderd procent om Jezus! Hij is voor mijn zonden gestorven; door de doop in zijn dood gaat Hij ook met mij een liefhebbende relatie aan.’

Na haar doop zoekt Dina aansluiting bij een baptistengemeente. Tijdens een discipelschapstraining ontmoet ze een geestelijk bevlogen Nederlandse man. Als hij in Zwitserland komt werken, groeit er een innige vriendschap. Ook al weet ze van zijn homoseksuele gevoelens, toch trouwt ze met hem en verhuist ze naar Nederland. Maar na twee jaar blijken zijn homoseksuele oriëntatie en onderliggende psychische problematiek een huwelijksleven alsnog onmogelijk te maken. Ondanks pastorale hulp en hun liefde voor elkaar is een definitieve scheiding ten slotte onafwendbaar.

Dina Mazzolari. (beeld Maarten Boersema)

Dina Mazzolari. (beeld Maarten Boersema)

Ik moet even slikken. Ook Dina is ontroerd. De ontdekking niet langer te kunnen samenleven met de man van wie je houdt, aan wie je trouw beloofde – wat deed dat met Dina’s vertrouwen in een levenslange relatie en in God? ‘Ik was gebroken. Ik wilde immers niets liever dan deze relatie laten lukken. Het paste totaal niet in mijn wereldbeeld dat dit ons overkwam.’

Vrede

Is zij toen nooit boos geweest op God? Dina glimlacht. ‘Tja, God is een wonderlijke weg met mij gegaan: Hij heeft deze pijnlijke ervaring gebruikt om mij te vormen en de blinde vlekken in mijn hart aan het licht te brengen. Ook leerde Hij mij een vertrouwelijke omgang met Hem te hebben en meer afhankelijk van Hem te durven zijn.’

Na de scheiding wil Dina terug naar Zwitserland, maar haar hart zegt dat ze in Nederland moet blijven. Haar aanstelling als counselor bij Different ervaart ze als Gods leiding. Different is een organisatie voor pastorale hulp aan mensen met ongewenste homoseksuele gevoelens, vallend onder Tot Heil des Volks in Amsterdam. Ze krijgt daar te maken met zo veel psychologische problematiek, dat ze naast haar werk klinische psychologie gaat studeren. Later volgt ze de specialisatie gezins- en relatietherapie. In 2003 begint ze als psycholoog in de praktijk van haar vriendin Ylfva Troll in Almere. Enkele jaren later start ze met relatietrainingen, met onder anderen Hetty Verkruijssen, oprichtster van Beter Verbonden.

Inderdaad geen makkelijke weg, concludeert Dina. Maar in de ruim dertig jaar dat ze in Nederland woont, weet ze dat er talloze situaties zijn geweest waarin God zijn trouw heeft getoond. Heeft Dina na haar scheiding ooit een nieuwe relatie overwogen? Ze schudt haar hoofd. ‘Een tijdlang heb ik gehoopt dat het alsnog goed zou komen tussen ons. Ik was niet op zoek naar een nieuwe relatie, maar naar vrede met de situatie. Er vonden zo veel mooie ontwikkelingen plaats: mijn werk en studie waren boeiend en bovendien had ik betekenisvolle vriendschappen – dat gaf mij echte vervulling.’

Ruimte

Stralend vertelt ze hoe haar leven in 2009 een onverwachte wending neemt wanneer Henk van Rhee als nieuwe directeur van Tot Heil des Volks haar uitnodigt om te gaan samenwerken. Ze heeft hem eerder ontmoet in de adviesraad van Different. Ze weet dat zijn vrouw kort daarvoor is overleden aan een ernstige ziekte. Het klikt zo goed tussen die twee dat hij haar ten huwelijk vraagt.

Ik volg Dina’s blik naar de vele foto’s van hen beiden, van zijn vijf kinderen en zeventien kleinkinderen; beelden waar het geluk van afspat. ‘Ruim vijf jaar zijn we samen heel gelukkig geweest. We waren een goed team. In de winter van 2015 stierf hij aan de gevolgen van een hartstilstand, 62 jaar jong,’ besluit ze geëmotioneerd.

Er is stilte die nieuwe ruimte schept. Dan staat Dina op om de lunch klaar te maken. Maar eerst stel ik deze vraag: hoe kon je na deze overrompelende scheiding blijven geloven in Gods trouw? ‘Weet je,’ zegt ze zacht, ‘ik heb daar nooit aan getwijfeld. Ik ben ook niet boos op Hem geweest. Ik heb steeds zijn trouw en liefde ervaren in mijn leven. Maar ik begreep het niet en dat besprak ik geregeld met Hem. Er kwam niet echt een antwoord, maar ik ervoer wel zijn vrede en troostvolle nabijheid. Ook het samen rouwen met anderen die Henk hadden gekend en van hem hadden gehouden, hielp mij. Deze kwetsbare verbondenheid gaf me moed en kracht. Bovendien ervaar ik het als een groot geschenk om in het gezin van Henk een plek te mogen hebben, zoals Ruth met Naomi.’


‘Houd me vast’: training in trouw zijn aan jezelf en de ander

Na de lunch schuift relatietherapeut Hetty Verkruijssen-Blom (64) aan: tengere gestalte, zachte stem, ontvankelijke blik. Vanuit haar praktijk Beter Verbonden geeft Hetty samen met Dina Mazzolari en nog twee andere therapeuten christelijke Houd me vast-relatietrainingen aan stellen en op aanvraag binnen gemeentes.

Hetty vertelt hoe ze twaalf jaar geleden de kracht ontdekte van Emotionally Focused Therapy (EFT), ontwikkeld door de Canadese psychologe Sue Johnson. ‘EFT is een zeer succesvolle methode die mij hielp eerlijk naar mezelf te kijken. Ik kreeg meer inzicht in mijn eigen negatieve gedragspatronen, de impact van emoties op het ontstaan ervan en op die diepbasale behoefte me veilig verbonden te weten met mijn geliefden. Ik ging naast individuele therapie relatietherapie geven op basis van EFT. Om nog meer echtparen te kunnen bereiken, besloot ik om met collega Gerda Baeten Houd me vast-trainingsweekenden te geven vanuit christelijk perspectief. Zo is Beter Verbonden ontstaan.’

Prikkeldraad

Waarmee worstelen stellen het meest als het over trouw gaat in hun relatie? Dina: ‘In de basis ontstaat al een weeffout als partners aan een relatie beginnen met torenhoge verwachtingen. Onze maatschappij propageert vooral het recht op eigen geluk, maar gaat voorbij aan de noodzaak van wederzijdse zelfopofferende liefde. Als partners daar geen idee van hebben en het verwachte geluk uitblijft, kunnen ze het nauwelijks opbrengen om bij elkaar te blijven.’

Hetty vult aan: ‘In de praktijk blijkt het nogal ingewikkeld om in al je relaties consequent trouw te blijven. Het is namelijk niet de emotie op grond waarvan je trouw bent, maar de keuze om trouw te zijn. “Vóór je huwelijk draagt de liefde je relatie, na je huwelijk draagt het verbond je liefde”, verwoordde Dietrich Bonhoeffer het ooit treffend. Dat verbond is een liefdesaanbod van God aan ons, omdat we dan meer tot ons recht komen.’

‘Trouw zijn is de kunst je consequent te verbinden
met de ander én trouw te blijven aan jezelf’

Hoe kijken Hetty en Dina vanuit therapeutisch oogpunt naar trouw? Is trouw te trainen? Hetty: ‘Trouw zijn is de kunst je consequent te verbinden met een ander én trouw te blijven aan jezelf. We helpen onze cursisten om te ontdekken hoe hun persoonlijke geschiedenis hun relatie beïnvloedt en we trainen hen hoe ze die stap voor stap bespreekbaar kunnen maken in hun relatie. Op basis van inzicht in hun eigen en elkaars pijnpunten en behoeften, kunnen ze elkaar helpen trouw te blijven aan zichzelf én aan de ander.’

Hetty herinnert zich een cursist die vertelde dat ‘zijn luiken dicht gingen’ zodra zijn partner hem verwijten maakte. Totdat hij leerde dat een verwijt niets anders is dan ‘een verlangen gewikkeld in prikkeldraad’. Hij besloot voortaan eerst zijn vrouw te vragen wat ze hem probeert duidelijk te maken in plaats van zijn luiken te sluiten.

Genadig

‘Voor mij is trouw altijd gekoppeld aan genade,’ vindt Dina, ‘omdat God trouw is tot in eeuwigheid. Van Hem alleen leren we genadig te zijn voor onszelf en voor de ander. Genade behoedt ons voor negatieve (zelf)veroordeling.’

Staan niet-christenen wel open voor een relatietraining waarin Gods genade oplicht? Hetty: ‘Als het heel spannend wordt in een relatie vragen we eerst of partners bereid zijn zichzelf en hun behoefte aan verbinding en veiligheid te aanvaarden. Daaruit groeit bereidheid de ander te “verstaan” vanuit diens behoeften en te groeien in verlangen naar elkaar zonder de ander te willen veranderen. Dat biedt een veilige basis voor vertrouwen. In jezelf en de ander. Sommige stellen willen zelfs meer over Gods genade leren.’


Kees en Lieselotte kozen opnieuw voor elkaar

In Tuil ontmoet ik Kees (34) en Lieselotte (38) de Jong. Zij hebben twee jaar geleden een Houd me vast-relatietraining gevolgd, nadat hun bijna gestrande huwelijk grotendeels was geheeld. Ze hebben besloten de allerbelangrijkste ervaring van hun leven liever te delen dan haar weg te stoppen voor anderen.

(beeld Maarten Boersema)

(beeld Maarten Boersema)

Kees is momenteel zelfstandig ondernemer, Lieselotte gezinsbegeleider in de jeugdzorg. Samen hebben ze twee kinderen van 9 en 5 jaar oud. Ze zijn nu dertien jaar getrouwd. Wat ging er aan hun relatietraining vooraf? Lieselotte: ‘We waren onbewust onvoldoende op elkaar afgestemd en hadden te weinig oog voor de kwetsbare behoeften die we allebei vanuit ons kind-zijn hebben meegenomen.’ Kees ervaart van zijn kant dat Lieselotte in hun relatie altijd wat meer kritisch leidend is, terwijl hij zichzelf meer ziet als het type ‘go with the flow’: ’Ik volgde haar, want ik was in die tijd onzeker over mezelf en zocht op allerlei fronten bevestiging bij Lieselotte. Maar die signalen werden niet juist beantwoord.’

Lieselotte: ‘Als er te veel dingen tegelijk spelen die iets van me vragen – en dat was in die tijd het geval – heb ik de neiging mij in mezelf terug te trekken. Kees’ reactie daarop was nog meer nabijheid zoeken, terwijl ik me juist steeds meer voor hem afsloot. We groeiden dus langzaam uit elkaar.’

Storm

Kees zoekt vertier bij vrienden en ontmoet dan ‘die ander’. Lieselotte weet dat niet, maar merkt wel dat Kees steeds meer afwezig is. Kees wil scheiden, maar dat raakt Lieselottes diepste angst om niet meer met Kees verbonden te zijn. Ze realiseert zich dat ze deze angst moet overwinnen en Kees onvoorwaardelijk haar liefde moet tonen. Vanuit het besef dat hun huwelijk een drievoudig snoer is dat hen met elkaar en met God verbindt, blijft Lieselotte kiezen voor Kees. Gebed is haar enige anker in deze storm die acht maanden duurt, vertelt ze geëmotioneerd. Langzaam groeit daarna ook bij Kees opnieuw het vertrouwen in hun liefde. Als hun relatie zonder hulp geheeld lijkt, hoort Lieselotte alsnog dat Kees tijdens de crisis een ander had. Lieselotte vergeeft Kees, want God had al eerder tot haar hart gesproken hem te vergeven, al wist ze toen nog niet waarvoor.

Samen besluiten ze een Houd me vast-training te volgen, om de patronen in hun relatie beter te begrijpen. Tijdens die training merken ze dat de trainingsfrequentie verspreid over acht avonden in acht weken voor hen minder goed werkt. Later besluiten ze opnieuw deel te nemen aan een relatietraining. En dan komt de echte omslag. Lieselotte: ‘Twee jaar geleden werden we gevraagd mee te werken aan een film over EFT in een Houd me vast-trainingsweekend. Met een therapeut erbij maakten we toen alsnog die noodzakelijke verdiepingsslag.’ Kees: ‘Dat voelde als een groot cadeau. Aan onszelf én onze kinderen. Voor het eerst konden we ons naar elkaar toe uitspreken over onze diepste verlangens en angsten. Voor mij was dat: laat me zijn wie ik ben; voor Lieselotte: laat me nooit meer alleen, wil je er altijd voor me zijn?’

En hoe gaat het nu? Lieselotte: ‘We hebben echt opnieuw voor elkaar gekozen. De liefde overwint alles, maar zonder therapeutische hulp was het moeilijk het verleden een plek te geven.’ Kees: ‘We hebben geleerd elkaar de juiste dingen te vergeven en tijdig negatieve patronen bij te sturen. Maar het allerbelangrijkste is: blijf vertrouwen, blijf kiezen voor de liefde!’

Over de auteur
Elise Lengkeek

Elise Lengkeek publiceert literaire non-fictie, is tekstschrijver en journalist.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief