De schijnwerper op: het klimaat van het absolute
- Algemeen
- De schijnwerper op
Onlangs aanvaardde de synode van de NGK haar verantwoordelijkheid voor het (laten) ontstaan van het kerkelijke klimaat van het absolute in de vorige eeuw. In die context vond in de jaren zestig een pijnlijke kerkelijke breuk plaats. De synode beleed ook schuld. De uitdrukking ‘het klimaat van het absolute’ is ontleend aan de titel van mijn kerkhistorische proefschrift over professor C. Veenhof, een van de slachtoffers van genoemd kerkelijk drama. In deze bijdrage beantwoord ik vier vragen over dit thema.
Wat wordt bedoeld met ‘het klimaat van het absolute’?
In mijn boek wordt deze uitdrukking in de eerste plaats gebruikt om het interbellum te typeren, maar zij kan ook benut worden voor de GKv in de jaren vijftig en zestig. Daar was een atmosfeer waarin het dominante uitgangspunt was dat alle vragen in kerk en cultuur maar één goed christelijk antwoord hadden. Dat antwoord kon door grondige studie afgeleid worden uit de Bijbel en de gereformeerde belijdenisgeschriften. De uitkomst werd via een strakke kerkelijke leiding in de praktijk gebracht binnen een vrijgemaakte minizuil: er werden allerlei eigen organisaties opgericht. Het sleutelbegrip was doorgaande reformatie. De GKv was de ware kerk bij uitstek en de antithese ten opzichte van de wereld en andere kerken werd bloedserieus genomen. En gezag was gezag, ook in de kerken. Dit alles bracht spanningen met zich mee, omdat meningsverschillen, ook theologische, er eigenlijk niet mochten zijn. De GKv kreeg sektarische trekken. Er was een voedingsbodem voor extreme ideeën. Het was nooit de officiële kerkelijke leer, maar sommige vrijgemaakten zeiden dat er buiten de GKv geen zaligheid was.
Meningsverschillen mochten er eigenlijk niet zijn
