Ooggetuigen: de kerk van vroeger

OnderWeg | 29 oktober 2016
  • Special 2016
  • Thema-artikelen

Omdat we met de kerk van alle plaatsen en alle tijden het algemeen ongetwijfeld christelijk geloof delen, proberen we ook te leren van de kerk van vroeger. We hebben twee deskundigen gevraagd om twee gebeurtenissen uit dat verleden te belichten door er een fictief ooggetuigenverslag over te schrijven. Wat was er aan de hand en welke invloed had dat op de visie van de toenmalige gelovigen op de toekomst van de kerk?


De overwinning van Perpetua’s dood

Wie ik ben is niet zo belangrijk. Wel wat ik te vertellen heb. Ik heb met Perpetua afgesproken dat ik haar dagboeknotities aanvul met een inleiding en een korte beschrijving van de momenten voor haar executie en de executie zelf. Het was verschrikkelijk om als christen tussen het schreeuwende publiek te zitten en te zien hoe Perpetua en de anderen stierven. Maar ik heb beloofd dit te doen. En ik heb niet kunnen vermoeden hoe belangrijk het verslag is en hoeveel christenen er hoop en kracht uit putten. Maar laat ik eerst vertellen wat er gebeurd is.

022070-foto-1aAanvankelijk woonden wij als christenen best veilig in de Noord-Afrikaanse stad Carthago. We komen geregeld samen, lezen de evangeliën en bidden lang en intens voor de noden in de wereld, ook voor de overheden en belangrijke politieke kopstukken. We zijn dankbaar en vrij. Maar helaas komt daar verandering in als keizer Septimius Severus de wet uitvaardigt dat het aantal christenen niet mag toenemen. Wie christen is, mag christen blijven, maar wie het niet is, mag het niet worden. Vibia Perpetua komt toch tot geloof in Jezus en haar bekering blijft niet onopgemerkt. Zij komt uit een aanzienlijke familie, is een jonge moeder van 22 jaar en heeft een slavin, Felicitas, die ook christen is.

Paniek

Beide vrouwen komen in de gevangenis. Perpetua houdt een dagboekje van de gebeurtenissen bij. Zij heeft een goede opleiding gehad en heeft leren schrijven. De dag van haar arrestatie noemt zij afschuwelijk en bijna raakt zij in paniek als de hitte en duisternis in de gevangenis haar overvallen. Met haar baby zit ze opeengepakt in een kluwen medegevangenen. Enkele diakenen weten te regelen dat zij met haar kindje en enkele anderen in een beter gedeelte van de gevangenis op adem kan komen.

Ondertussen probeert haar familie, die haar stap naar het christendom niet kan volgen, Perpetua op andere gedachten te brengen, vooral haar vader. Telkens bezoekt hij haar, ook bij haar openbare ondervraging. Met haar zoontje op de arm komt hij aangelopen en zegt haar op dwingende toon dat zij moet doen wat de procurator haar opdraagt, namelijk bidden tot de goden van Rome.

Perpetua houdt stand, ook al neemt de druk toe. Tijdens haar gevangenschap krijgt ze visioenen die haar helpen om zichzelf als overwinnaar te zien. Met eigen hand heeft zij die visioenen in haar dagboek opgeschreven.

Amfitheater

Ik vertel nu hoe het is afgelopen en dat zij inderdaad als een winnares is gestorven. Zoals gezegd hebben we afgesproken dat ik Perpetua’s verslag afmaak. Ieder die wil, kan het lezen. Maar ik zal het nu kort weergeven.

Omdat Perpetua weigert te offeren aan de beschermgeest van de keizer wordt zij ter dood veroordeeld. In de dagen voorafgaand aan de executie valt zij op door haar standvastigheid en vastberadenheid. Enkele soldaten en ook de gevangenisdirecteur komen tot geloof in Jezus. Als zij op 7 maart 203, de verjaardag van de keizer, met andere christenen in een optocht naar het amfitheater loopt, is zij kalm en beheerst. Door de kracht van haar blik slaan omstanders de ogen neer. Ze zingt psalmen terwijl de stoet veroordeelden de arena wordt binnengeleid.

Als het Perpetua’s beurt is om kwellingen te ondergaan, worden zij en Felicitas voor een wilde koe gezet, eerst naakt, maar als het volk daar niet echt enthousiast over is, licht omkleed. Het dier neemt hen op de horens, maar doodt hen niet. Perpetua helpt haar slavin overeind, maakt met een speld haar haren op orde en samen lopen zij terug naar de Porta Sanavivaria. Maar de rust is van korte duur. De soldaten leiden de christenen naar het midden van de arena. Daar geven ze elkaar een afscheidskus en de gladiatoren snijden hun de keel door. De leerling-gladiator die Perpetua moet doden, krijgt het niet snel en vaardig voor elkaar. Dus zet zij zelf het zwaard op de juiste plaats, zodat het metaal zijn werk kan doen.

Wat een grote vrouw is Perpetua! Zij heeft niets van een slachtoffer. Dat willen we met het verslag dan ook duidelijk maken. En voor wie haar maar zielig vindt, willen we dit rechtzetten. Ga het verhaal maar lezen, het heet Het lijden van Perpetua en Felicitas en ik heb er de laatste hand aan gelegd.

Henk Bakker is docent aan de Christelijke Hogeschool Ede, aan de Vrije Universiteit Amsterdam en aan het Baptisten Seminarium. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar aan de VU op de leerstoel geschiedenis, identiteit en theologie van het baptisme.

Webtip
Het lijden van Perpetua en Felicitas is te downloaden via www.theologienet.nl/westerbeke/martelares.rtf.


Een yup in Genève

Wat neem ik mee als ik straks terugga naar huis? Welke frisse ideeën doe ik hier op voor de vermolmde kerk van mijn moeder? Ik werk hier aan de voet van de Alpen in de stad Genève. Het is midden januari 1537, en zelfs het meer is bevroren. Maar verder tintelt het hier van nieuw leven!

Ik hoor van zakenmensen die de ‘Franse beurs’ zijn gestart. Met de winst uit hun ondernemingen zetten ze andere bedrijfjes op, vooral in de nieuwe media, die het mogelijk maken om bijbels, psalmboeken en pamfletten te drukken en te verspreiden. En met wat die bedrijfjes opbrengen, helpen ze de armen en ook asielzoekers en weeskinderen uit Frankrijk. Met elkaar houden de christenen hier een ziekenhuis in stand. En als de pest huishoudt, kiezen de predikanten één uit hun midden om pastoraat aan zieken en stervenden te verlenen. Ben ik bereid mij te laten kiezen, als ik straks één van hen ben? Ben ik bereid mij met huid en haar aan deze dodelijke ziekte bloot te stellen?

Studiereis

Mijn naam is Claes Fransz. de Boer uit Landsmeer in Waterland, boven Amsterdam. Mijn vader is schipper op de Oostzee. Hij vindt het goed dat ik op studiereis ga. Maar hij verwacht wel wat van me als ik terugkom. Als ik mijn pen oppak om te schrijven, zie ik zijn sterke handen, als door zeewater geschuurd eikenhout. Dan weet ik weer waarom ik hier ben: om straks thuis mijn mensen met het evangelie te dienen.

Portret van Johannes Calvijn toegeschreven aan Hans Holbein.

Portret van Johannes Calvijn toegeschreven aan Hans Holbein.

Diverse speerpunten voor vernieuwing van de samenkomsten neem ik mee. Een uur van Woord en gebed ‘s morgens vroeg, nog voor de winkels opengaan. Elke dag om 7.00 uur! Om elke dag aan koning Christus op te dragen. ‘s Woensdags maken ze er een speciaal biduur van, en breken we het vasten pas met de lunch.

Op zondag zijn er in de stad erediensten op verschillende tijdstippen, van ‘s morgens tot de vroege avond. Zo krijgt iedereen de kans. Elke zondag wordt in minstens één van de kerken ook de maaltijd van de Heer gevierd. Dat vind ik zo geweldig aan de kerk in de stad: zij is één! Omdat er één Heer is. Ook al komen de mensen in verschillende gebouwen samen. Zo gaat het trouwens in de dorpen ook.

Genève

Eigenlijk had ik in Bazel willen gaan studeren. Bij Desiderius Erasmus, de beroemde Rotterdammer. Maar toen ik daar eind juli vorig jaar aankwam, bleek hij net overleden. Iemand raadde me aan naar Genève door te reizen, omdat daar een jongeman was aangesteld voor colleges Bijbeluitleg. Deze yup heeft in Parijs gestudeerd en heeft, pas 27 jaar oud, naam gemaakt met een bestseller, Onderwijs in het christelijk geloof. De headhunter van nieuw talent, Guillaume Farel, heeft hem gecontracteerd. In Genève kreeg Jean Calvin de taak een nieuwe blauwdruk voor de kerk te schrijven.

Hij stelt voor om veel energie in jeugdwerk te steken. Onderwijs in de basics van het geloof aan de kleintjes. Ze mogen rond hun twaalfde het geloof belijden en de maaltijd van de Heer mee vieren. De kleintjes zijn onder leiding van de leerkrachten tegelijk het zangkoor in de kerk. Voor het aanleren van nieuwe melodieën!

Het Bijbelse psalmboek wordt geactiveerd: dichters, componisten en musici zijn aan het werk om er gezongen gebeden van te maken. Het worden de protestsongs, klaagliederen én opwekkingsliederen van de toekomst. Volgens mij moeten we daar in de Nederlanden ook iets mee, zolang in ons land het koninkrijk van Jezus Christus nog zo veel terrein moet winnen.

Blauwdruk

Wat een kans om een blauwdruk voor de kerk van morgen te mogen schrijven! Diensten van Woord en gebed op elke morgen. Zaken doen met naastenliefde. Zorgen voor zieken en stervenden. Zingen en bidden in één adem. En dan vergeet ik haast dat laatste speerpunt: training in christelijk leven. Ze laten elkaar hier niet aanmodderen in keuzes van levensstijl: genieten of geheelonthouding, single of gehuwd, seksualiteit, omgang met geld, enzovoort. Er wordt heel wat afgepraat en soms spatten de vonken eraf. Maar duidelijk is dat ze om elkaar geven en één Heer volgen. Dat neem ik ook mee, voor thuis, voor morgen.

Erik de Boer is hoogleraar kerkgeschiedenis en universitair docent ecclesiologie en dogmengeschiedenis aan de Theologische Universiteit Kampen en bijzonder hoogleraar geschiedenis van de Reformatie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief