De wereldwijde kerk: Frankrijk

Wouter van Veelen | 29 oktober 2016
  • Special 2016
  • Thema-artikelen

De scheiding tussen kerk en staat is in weinig Europese landen zo streng als in Frankrijk. Het geloof wordt zo veel mogelijk uit het publieke domein geweerd. Dat stelt Franse protestantse kerken voor lastige vragen.

De scheiding tussen kerk en staat is in Frankrijk veel sterker dan in Nederland. Met deze postzegel werd in 2005 honderd jaar scheiding tussen kerk en staat gevierd. (beeld Boris15/Shutterstock)

De scheiding tussen kerk en staat is in Frankrijk veel sterker dan in Nederland. Met deze postzegel werd in 2005 honderd jaar scheiding tussen kerk en staat gevierd. (beeld Boris15/Shutterstock)

Op 17 mei 2015 besloot de synode van de Verenigde Protestantse Kerk van Frankrijk (de Église protestante unie de France, EPUdF) om het kerkelijk huwelijk open te stellen voor homo’s. Het besluit deed binnen de protestantse en evangelicale gemeenschap in Frankrijk veel stof opwaaien. Voor- en tegenstanders stonden lijnrecht tegenover elkaar. Interkerkelijke projecten werden geannuleerd. Tot een zinnige discussie kwam het niet.

Ik was nog niet zo lang in Frankrijk en schrok van de hevigheid van de reacties. Gaandeweg kreeg ik de indruk dat op zijn minst ook deze vraag meespeelde: hoe verhoudt de kerk zich tot de overheid? En hoever reikt de bemoeienis van de Franse staat? Het kritiekpunt uit de evangelicale hoek was dat het homobesluit vooral een strategisch besluit was om een wit voetje te halen bij de Franse overheid (het homohuwelijk werd in Frankrijk in 2013 ingevoerd).

Braafste jongetje

De geschiedenis van de Franse protestantse kerken speelde ook mee. Het Franse protestantisme wordt gekenmerkt door drie eeuwen van vervolging, van de zestiende tot en met de achttiende eeuw. Pas in de nasleep van de Franse Revolutie werd godsdienstvrijheid min of meer een feit, maar de bewegingsvrijheid van de kerk bleef beperkt. Nog steeds is de scheiding tussen kerk en staat in Frankrijk veel sterker dan in Nederland.

De eeuwen van vervolging hebben diepe wonden geslagen. Officieel mag je in het openbaar getuigen van je geloof, maar nog steeds zijn Franse protestanten bang om beschuldigd te worden van sektarisme of proselitisme (zieltjes winnen). De kerk kan zich maar beter gedragen als het braafste jongetje van de klas, zodat bemoeienis van de overheid voorkomen wordt.

Tegen deze achtergrond kunnen we de reacties op het homobesluit van de EPUdF begrijpen. Binnen de EPUdF lijkt men volledig te accepteren dat religie slechts voor het privédomein is. In het publieke domein volgt men de regels van de staat. De prijs die daarvoor betaald wordt, is hoog: een verlies van de eigen identiteit. De evangelicalen (binnen én buiten de EPUdF) kiezen daarom voor een meer rebelse houding ten opzichte van de Franse overheid. Daarbij nemen sommige kerkgenootschappen het risico om als sekte beschouwd te worden.

Nederlands trekje

De Nederlandse kerken bewegen zich in een heel andere context. Als één van de eerste Europese landen kende ons land godsdienstvrijheid. De bemoeienis van de overheid reikt bij ons lang niet zo ver als in Frankrijk. Maar ook in Nederland wordt de druk vanuit de overheid opgevoerd om de regels van het publieke domein te volgen. Denk aan het intrekken van de subsidie voor Hart voor homo’s. Geloven doe je maar thuis, voor de rest pas je je aan.

De toekomst van de kerk in Nederland zou weleens kunnen afhangen van de beantwoording van deze vraag: hoe kunnen we volop meedoen in de Nederlandse samenleving en tegelijkertijd burgers zijn van een ander koninkrijk? Wie mag in de kerk het beslissende woord spreken? Durven we straks nog te zeggen: dit zijn onze manieren?

De kerk in Frankrijk is klein, al jaren. Daardoor maakt ze zich niet zo druk om haar toekomst. Het thema van deze special verraadt een typisch Nederlands trekje: beheerszucht. In Frankrijk heb ik geleerd dat de toekomst van en voor God is. En dat de kerk geroepen is om zijn heerschappij te verkondigen, totdat Hij terugkomt.

Over de auteur
Wouter van Veelen

Wouter van Veelen is predikant van de Églises Réformées Evangéliques in en rond Anduze, zusterkerken van de NGK.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief