Jongeren maken de mentale gezondheid van de kerk zichtbaar

Anko Oussoren | 31 augustus 2019
  • Jeugdwerk

De laatste tijd is er veel aandacht voor de mentale gezondheid van jongeren. Verondersteld wordt dat de mentale druk voor jongeren toeneemt. Verschillende maatschappelijke onderwerpen worden daarbij genoemd, zoals prestatiedruk, de rol van sociale media en het leenstelsel. Het RIVM publiceerde recentelijk een factsheet en de kerk kan leren van de conclusies en aanbevelingen die daarin staan.

In mei 2019 publiceerde het RIVM een factsheet met cijfers en ervaringen over de mentale gezondheid van jongeren. Een van de conclusies is dat de druk met betrekking tot schoolwerk onder scholieren is toegenomen en dat er ook bij studenten voorzichtige aanwijzingen zijn dat de prestatiedruk stijgt. Er kon echter niet worden vastgesteld of zaken als prestatiedruk, de rol van sociale media en het leenstelsel van invloed zijn op de psychische problemen van jongeren.

Uit groepsgesprekken met studenten bleek dat de ervaren prestatiedruk maar een deel is van een veel breder verhaal over stress bij jongeren. Tegelijkertijd blijkt volgens de onderzoekers niet uit onderzoeksgegevens dat er sprake is van een stijging. Ze kunnen geen sluitende verklaring geven voor deze schijnbare discrepantie en ze doen aanbevelingen om een beter beeld te krijgen. In deze aanbevelingen vielen mij drie dingen op die leerzaam kunnen zijn voor het jeugdwerk in de kerk.

Weerbaarheid

Als eerste: zorg ervoor dat er meer aandacht komt voor positieve gezondheid, weerbaarheid en sociale steun. Vaak wordt er vanuit ziekte of problemen gedacht, maar het is beter om het om te draaien. Door je te concentreren op het behoud van het welbevinden ontstaat de mogelijkheid om jongeren weerbaarder te maken, zodat ze de ‘normale’ stressvolle gebeurtenissen en omgeving beter aankunnen.

Vaak word ik als adviseur gevraagd als er problemen zijn in het jeugdwerk of omdat jongeren steeds minder zichtbaar onderdeel uitmaken van de gemeenschap. Wat zou er gebeuren als we het jeugdwerk niet zien als een probleem, maar benaderen vanuit weerbaarheid en sociale steun?

In de ontmoetingen wordt iets zichtbaar van Christus

Als we vanuit problemen beginnen, dan kunnen we zomaar denken dat we aantrekkelijke jongerenactiviteiten en -programma’s moeten hebben, waarmee we hen proberen vast te houden, of dat ze bepaalde inhoudelijke thema’s geleerd moeten hebben. De kern van het jeugdwerk is volgens mij echter dat jongeren leren en ervaren hoe ze met God kunnen leven. Daar ligt de grootste uitdaging, omdat jongeren opgroeien in een omgeving waarin geloven vreemd is. Hoe maken we hen dan weerbaar? Wat ik zelf ervaar, is dat dit vooral kan door je leven te delen met jongeren en door met hen in gesprek te zijn. Die relatie is niet een middel, maar in de ontmoetingen waarin je kwetsbaar en open bent, wordt iets zichtbaar van Christus.

Ouders

Als tweede: heb oog voor de rol en invloed van ouders. Leggen ouders misschien (on)bewust druk op hun kinderen? De rol en invloed van ouders kwam vaak terug in de gesprekken met jongeren. Informatief is daarbij dat de term ‘curlingouders’ veel reacties oproept. Curlingouders willen alles leuk en veilig maken voor hun kinderen, willen leuke opvoeders zijn, maar vinden het lastig om grenzen aan te geven. Dit zou ervoor kunnen zorgen dat kinderen niet leren hoe ze zichzelf later moeten redden.

Wat zijn de kenmerken van curlingouders in de kerk? Alles moet gericht zijn op de jeugd. En het moet vooral leuk zijn. Zo niet, dan gaan we toch ergens anders heen? Ik merk, ook bij mezelf, dat ouders niet zo enthousiast zijn over de kerk. Ook dat ze niet snel tevreden zijn en dat alles eigenlijk perfect moet zijn. Dat kan ertoe leiden dat jongeren (maar ook ouderen) ervoor terugdeinzen om iets op te pakken, want als het niet perfect is, word je zomaar afgebrand.

Loop eens een dag met elkaar mee

Jongeren hebben ouders nodig die laten zien dat ze trouw zijn. Die voorleven dat het leven niet leuk en perfect hoeft te zijn. Ouders die niet alle obstakels uit de weg ruimen, maar jongeren de weg wijzen om een vruchtbaar leven te leiden.

Verbondenheid

Als derde: laat jongeren zelf aan het woord. Als we luisteren naar wat jongeren vertellen over stress, dan klinkt daarin veel ambiguïteit en machteloosheid door. Het gevoel dat ze het alleen moeten doen en direct goed: ik moet dit of dat, en: ik mag niet fout kiezen. Het is een verhaal vol paradoxen. De schijnbaar eindeloze individuele vrijheid staat haaks op de ‘verplichting’ permanent het beste uit jezelf te halen.

Opvallend is daarbij de opmerking dat jongeren gebrek aan steun ervaren. Jongeren ervaren onderlinge competitie en onbegrip, zij spreken van gemis aan echt contact, vertrouwen en steun. In reactie daarop wordt opgeroepen tot een brede aanpak, met oog voor diversiteit. Beginnend vanuit de leefwereld van jongeren en samen met hen, maar ook in verbinding met de ouders.

Deze aanbeveling wil ik van harte onderstrepen. De factsheet sluit af met de oproep van een jongere om te investeren in elkaar. Loop eens een dag of wat langer met elkaar mee. Ervaar het leven van de ander eens zelf en kijk dan of je beeld verandert. Het is zo belangrijk dat we elkaar zien en steunen. Dat we beseffen dat we elkaar nodig hebben en van elkaar kunnen leren. Jongeren laten de mentale gezondheid van de kerk zien.

Agenda

Diverse zaterdagen vanaf 14 september: JOP Trainingstour, met als thema Back to basics. Zie jop.nl/trainingen/jop-trainingstour-2019.

28 september: Youth for Christ Trainingsevent in Woerden. Thema: Pray & Go. Zie trainingsevent.yfc.nl.

7-8 februari 2020: Jeugdleidersconferentie. Thema: De jeugd van tegenwoordig. Zie jeugdleidersconferentie.nl.

Media/tips

De facstsheet ‘Mentale gezondheid jongeren: enkele cijfers en ervaringen’ is te downloaden vanaf de website van het RIVM: www.rivm.nl/nieuws/mentale-gezondheid-jongeren-enkele-cijfers-en-ervaringen.

In Jeugdwerk schreven we eerder over de mentale gezondheid van jongeren. Lees de artikelen ‘Onzekere jongeren missen bezielde volwassenen’, ‘Steeds meer jongeren ervaren mentale druk’ en ‘Stap uit de wedstrijd’ via de website van OnderWeg: www.onderwegonline.nl/category/jeugdwerk/page/3.

Met bijdragen van Paul Smit (jeugdwerkadviseur bij het NGK Jeugdwerk).

Over de auteur
Anko Oussoren

Anko Oussoren is adviseur bij het Praktijkcentrum van de GKv.

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Het mysterie van Jezus’ wonderen

Rolf Robbe
  • Beschouwing
  • Thema-artikelen
Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Voor wie meer wil ontdekken over: Wonderen

Peter Hommes
  • Reisbagage
  • Thema-artikelen

Reageer op dit bericht

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief