Onderzoek: gereformeerde millennials over de nieuwe fusiekerk

Magazine OnderWeg peilde online de mening van ruim 300 gereformeerde ‘millennials’ (20- tot 35-jarigen) over de naderende kerkfusie tussen de Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK) en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv). In de editie van OnderWeg die op 8 juni a.s. verschijnt, komt deze leeftijdsgroep uitgebreid aan het woord over het herenigingsproces van hun kerkgenootschappen. Hieronder vind je de volledige onderzoeksresultaten.

Verantwoording

Het onderzoek is een initiatief van OnderWeg en is uitgevoerd in samenwerking met dataonderzoeker Merijn Wijma van het Praktijkcentrum.

De online-enquête is verspreid via sociale media, via GKv- en NGK-predikanten onder hun gemeenteleden, en onder theologiestudenten in Kampen.

De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 28 jaar. Het grootste deel van de respondenten (61 procent) komt uit de GKv, 35 procent komt uit de NGK. De GKv telt in 2019 114.603 leden, de NGK 32.896. Er zijn geen gegevens beschikbaar over de leeftijdsopbouw. De GKv is drie keer groter dan de NGK, dus naar verhouding zijn er iets te veel NGK-respondenten. Dat is geen probleem; de verhouding is representatief genoeg om conclusies te kunnen trekken.

Het grootste deel geeft aan kerkelijk heel betrokken te zijn: ze bezoeken kerkdiensten, leven mee met gemeenteleden en doen in de kerk vrijwilligerswerk. Slechts 36 respondenten zeggen niet erg of helemaal niet betrokken te zijn. Dit gegeven zorgt voor een vertekend beeld, omdat mensen die betrokken zijn eerder geneigd zijn om een dergelijke vragenlijst in te vullen. 13 procent van de respondenten heeft theologie gestudeerd.

Demografische gegevens

Geslacht

Deze verdeling is normaal; vrouwen zijn iets meer bereid dan mannen om vragenlijsten in te vullen.

Leeftijd

De gemiddelde leeftijd van de respondenten is 28.

Kerkverband

Het grootste deel van de respondenten (61%) komt uit de GKv. 35% komt uit de NGK. In werkelijkheid is de GKv ongeveer 77% van de GKv en NGK samen, en de NGK 23%, dus naar verhouding zijn er iets te weinig GKv-leden en iets te veel NGK-leden. De verhouding is representatief genoeg om conclusies te kunnen trekken, en het is altijd goed om de minderheidsstem onder de loep te nemen.

De meeste respondenten wonen in postcodegebieden 3000 en 8000; dat zijn waarschijnlijk Amersfoort en Zwolle/Kampen die het beeld wat domineren. 2000 is Zuid-Holland, daar komen ook wel wat respondenten vandaan. 4000 en 5000 zijn erg laag, dat zijn Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Zeker in Brabant en Limburg zijn ook weinig GKv-kerken, dus dat is niet verbazend.

De meeste respondenten wonen in postcodegebieden 3000 en 8000; dat zijn waarschijnlijk Amersfoort en Zwolle/Kampen die het beeld wat domineren. 2000 is Zuid-Holland, daar komen ook wel wat respondenten vandaan. 4000 en 5000 zijn erg laag, dat zijn Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Zeker in Brabant en Limburg zijn ook weinig GKv-kerken, dus dat is niet verbazend.

De meeste kerken zijn niet gefuseerd. Een aantal is al gefuseerd met NGK of GKv onderling, en een aantal met een andere kerk.

De meeste kerken zijn niet gefuseerd. Een aantal is al gefuseerd met NGK of GKv onderling, en een aantal met een andere kerk.

De respondenten van deze vragenlijst zijn over het algemeen behoorlijk betrokken. Het grootste deel geeft aan heel betrokken te zijn, denkend aan kerkbezoek, meeleven met gemeenteleden, vrijwilligerswerk, etc. Er zijn maar 36 respondenten die aangeven niet erg of helemaal niet betrokken te zijn. Hier zit waarschijnlijk ook weer een bias, omdat mensen die betrokken zijn eerder geneigd zijn om een dergelijke vragenlijst in te vullen.

De respondenten van deze vragenlijst zijn over het algemeen behoorlijk betrokken. Het grootste deel geeft aan heel betrokken te zijn, denkend aan kerkbezoek, meeleven met gemeenteleden, vrijwilligerswerk, etc. Er zijn maar 36 respondenten die aangeven niet erg of helemaal niet betrokken te zijn.

Deze vraag laat zien dat de respondenten van deze vragenlijst erg hoog zijn opgeleid. Verreweg het grootste deel van de respondenten zijn HBO- of WO-geschoold. Ook dit is gedeeltelijk niet verrassend, omdat de NGK en GKv bekend staan als hoog opgeleid, zeker ook de jongeren.

Deze vraag laat zien dat de respondenten van deze vragenlijst erg hoog zijn opgeleid. Verreweg het grootste deel van de respondenten zijn HBO- of WO-geschoold. Dit is gedeeltelijk niet verrassend, omdat de NGK en GKv bekend staan als hoog opgeleid, zeker ook de jongeren.

Om te kunnen controleren voor theologische geschooldheid, is ook gevraagd of de respondenten theologie hebben gestudeerd. Dit omdat dit hun bekendheid met en hun visie op de fusie kan beïnvloeden. 13% van de respondenten heeft inderdaad theologie gestudeerd.

Om te kunnen controleren voor theologische geschooldheid, is ook gevraagd of de respondenten theologie hebben gestudeerd. Dit omdat dit hun bekendheid met en hun visie op de fusie kan beïnvloeden. 13% van de respondenten heeft inderdaad theologie gestudeerd.

Vragen over de fusie

Ruim twee derde van de respondenten wist al dat de NGK en GKv gaan fuseren.

Ruim twee derde van de respondenten wist al dat de NGK en GKv gaan fuseren.

Drie kwart van de respondenten vindt de fusie een goede zaak. Een vijfde heeft er geen mening over en de overige 4% geeft aan het een slechte zaak te vinden.

Drie kwart van de respondenten vindt de fusie een goede zaak. Een vijfde heeft er geen mening over en de overige 4% geeft aan het een slechte zaak te vinden.

Als vervolgvraag is gevraagd waarom de respondenten dat antwoord hebben gegeven. Daaruit komen verschillende dingen naar voren. Mensen die het een goede zaak vinden zeggen vaak dat we samen dezelfde God dienen, dus dat we dat ook samen kunnen doen. De verschillen tussen de GKv en NGK zijn volgens hen verwaarloosbaar, of niet genoeg reden voor het behouden van verschillende groepen. Ze vinden de versplintering van de kerk onbijbels. De Bijbel leert eenheid, dus laten we dat nastreven.

Organisatorisch bekeken vinden verschillende respondenten het ook handiger om de verbanden te fuseren. Ook wordt vaak gezegd dat het zeker in tijden van verminderde kerkgang belangrijk is om samen te werken, omdat je samen sterker bent. Een paar respondenten geven ook aan dat ze de fusie als helend zien ten opzichte van de scheuring van 1967.

Veel van de respondenten die er geen mening over hebben lichten in hun antwoord toe dat ze het een ingewikkelde zaak vinden, met goede en minder goede kanten, waar ze niet goed uitkomen. Er wordt gezegd dat het aan de ene kant mooi is, maar aan de andere kant wordt ook gezien dat bijvoorbeeld oudere mensen het er erg zwaar mee hebben. Ook wordt aangegeven dat het verwarrend kan zijn dat de GKv intussen zo veranderd is dat een fusie nu ineens wel mogelijk is, terwijl dat eerder niet zo was. Anderen geven aan gewoon niet goed genoeg geïnformeerd te zijn om er een uitspraak over te kunnen doen.

Wanneer mensen het een slechte zaak vinden, geven ze aan dat ze de verschillen te groot vinden, maar ook dat er wordt geprobeerd te fuseren om de fusie zelf, en dat er over de inhoud heen gekeken wordt. Ook rijst de vraag of de GKv nog wel dezelfde kerk is waar vorige generaties voor gevochten hebben. Er wordt ook gewezen op het probleem dat er nu gefuseerd wordt terwijl de kerken zelf niet altijd in staat zijn hun leden te behouden. Sommige GKv-leden geven aan dat ze bang zijn dat we in een fusiekerk te ver van de Bijbel af komen te staan, maar NGK-leden zeggen bang te zijn dat de kerk behoudender zal worden.

Om te kijken of bekendheid met het onderwerp invloed heeft op de visievorming op de fusiekerk is er gevraagd of mensen bekend zijn met de scheuring van 1967. De meeste mensen, bijna de helft, geeft aan het verhaal een beetje te kennen, en een derde heeft er wel eens van gehoord. 12% kent het verhaal helemaal en 10% weet niet van de scheuring. Van de theologen geeft 41% aan het verhaal helemaal te kennen, bij de niet-theologen is dat 8%.

Om te kijken of bekendheid met het onderwerp invloed heeft op de visievorming op de fusiekerk is er gevraagd of mensen bekend zijn met de scheuring van 1967. De meeste mensen, bijna de helft, geeft aan het verhaal een beetje te kennen, en een derde heeft er wel eens van gehoord. 12% kent het verhaal helemaal en 10% weet niet van de scheuring. Van de theologen geeft 41% aan het verhaal helemaal te kennen, bij de niet-theologen is dat 8%.

VerschillenOok is er gevraagd of er volgens de respondenten wezenlijke verschillen zijn tussen de NGK en de GKv. 43% geeft aan dit niet te kunnen zeggen; 35% vindt dat er geen verschillen zijn en 22% vindt van wel. Daarnaast is gevraagd wat die verschillen of overeenkomsten dan zijn. De overeenkomsten die het meest worden genoemd zijn dat beide kerken zijn gebaseerd op de Bijbel en hun geloof in God/Christus, het gereformeerde kerk-zijn, de drie formulieren van enigheid, de liturgie, hun geschiedenis, hoe ze omgaan met de maatschappij, de invulling van doop, belijdenis en avondmaal en de prediking.

Verschillen zijn voornamelijk dat de GKv meer gericht is op traditie en de vrijgemaakte zuil. De NGK is losser georganiseerd en legt meer de nadruk op de autoriteit van de plaatselijke kerk in plaats van de generale synode. Daarnaast heeft de NGK een pluralistischere benadering van onderwerpen als homoseksualiteit en vrouwen in het ambt. Er is in de NGK meer plaats voor afwijkende meningen. Over het algemeen wordt de NGK als vrijer en progressiever beschouwd dan de GKv.

Vragen over kerk en kerkverband

De meeste mensen geven aan te vinden dat het goed is dat er een landelijk kerkverband is. 21% heeft er geen mening over en de overige 6% vindt het slecht, omdat het niet nodig is om deel uit te maken van een kerkverband. Enkele respondenten maken ook gebruik van de Anders, namelijk-optie om te zeggen dat de regels van het kerkverband niet leidend moeten gaan zijn. We moeten oppassen om ze niet in de weg te laten komen van spiritualiteit.

De meeste mensen geven aan te vinden dat het goed is dat er een landelijk kerkverband is. 21% heeft er geen mening over en de overige 6% vindt het slecht, omdat het niet nodig is om deel uit te maken van een kerkverband. Enkele respondenten maken ook gebruik van de ‘Anders, namelijk’-optie om te zeggen dat de regels van het kerkverband niet leidend moeten gaan zijn. We moeten oppassen om ze niet in de weg te laten komen van spiritualiteit.

Als vervolg daarop is gevraagd wat voor rol het nieuwe kerkverband volgens de respondenten in hun leven zal gaan spelen. Verreweg het grootste deel geeft aan dat ze zich inzetten voor hun lokale gemeente. 12% gaat zich inzetten voor zowel het kerkverband als de lokale gemeente, 13% verwacht niets van het nieuwe kerkverband, 1% zet zich in voor het kerkverband en 7% heeft nog aanvullingen. Sommige mensen voegen nog toe dat ze nog niet weten wat voor rol het nieuwe kerkverband voor hen zal krijgen, omdat ze eerst willen afwachten hoe het zal lopen en hoe het nieuwe kerkverband eruit komt te zien.

Als vervolg daarop is gevraagd wat voor rol het nieuwe kerkverband volgens de respondenten in hun leven zal gaan spelen. Verreweg het grootste deel geeft aan dat ze zich inzetten voor hun lokale gemeente. 12% gaat zich inzetten voor zowel het kerkverband als de lokale gemeente, 13% verwacht niets van het nieuwe kerkverband, 1% zet zich in voor het kerkverband en 7% heeft nog aanvullingen. Sommige mensen voegen nog toe dat ze nog niet weten wat voor rol het nieuwe kerkverband voor hen zal krijgen, omdat ze eerst willen afwachten hoe het zal lopen en hoe het nieuwe kerkverband eruit komt te zien.

In aanvulling is nog gevraagd of respondenten een kerk nodig hebben om te kunnen geloven. De meeste mensen zijn het daar mee eens. Er is maar een klein deel dat aangeeft geen kerk nodig te hebben om te geloven of die er geen mening over hebben.

In aanvulling is nog gevraagd of respondenten een kerk nodig hebben om te kunnen geloven. De meeste mensen zijn het daar mee eens. Er is maar een klein deel dat aangeeft geen kerk nodig te hebben om te geloven of die er geen mening over hebben.

Van alle thema’s die zijn genoemd, wordt omzien naar elkaar het belangrijkst gevonden, gevolgd door hoe je christen bent in het dagelijks leven. Ook wie God is wat we van Hem kunnen leren wordt regelmatig genoemd, samen met dat Jezus is opgestaan uit de dood. Andere opties die nog genoemd worden zijn gerechtigheid, hoe gaven van de Heilige Geest kunnen worden ingezet en dat zondige mensen vergeving nodig hebben. Het thema van hoe je kan breken met je zonden of klimaat worden niet genoemd.

Van alle thema’s die zijn genoemd, wordt omzien naar elkaar het belangrijkst gevonden, gevolgd door hoe je christen bent in het dagelijks leven. Ook wie God is wat we van Hem kunnen leren wordt regelmatig genoemd, samen met dat Jezus is opgestaan uit de dood. Andere opties die nog genoemd worden zijn gerechtigheid, hoe gaven van de Heilige Geest kunnen worden ingezet en dat zondige mensen vergeving nodig hebben. Het thema van hoe je kan breken met je zonden of klimaat worden niet genoemd.

234 van de respondenten geven aan dat ze bij het nieuwe kerkverband niet op zoek zijn naar andere thema’s. Een aantal mensen geven hier nog wel aanvullingen: volgens hen is het goed als er aandacht komt voor genade, tolerantie tegenover mensen met andere opvattingen, en hoe je als kerk eenheid kan scheppen en hoe je christen moet zijn en kan evangeliseren in 2019.

Tot slot is er nog gevraagd of mensen advies hadden voor de regiegroep die gaat over de fusie. Daaruit kwamen ook meerdere antwoorden naar voren. Ten eerste raden de jongeren de kerken aan om dicht bij de Bijbel te blijven en te bidden, maar ook om niet te veel op de details te gaan zitten zodat mensen afhaken omdat het te ingewikkeld wordt. Het is ook belangrijk goed met elkaar te communiceren, maar ook met de gemeente. Goed luisteren naar elkaar is essentieel, ook naar de minderheidsstemmen.

Houd zeker rekening met de mensen die de scheuring hebben meegemaakt en die daar nog pijn over hebben, maar ook met de jonge mensen voor wie er geen geschiedenis is. Breng ze bij elkaar. Doe alles met geduld en liefde en ga voorzichtig, maar niet te langzaam. Een concrete tip is nog om te kijken naar het proces van de PKN, en hen misschien om advies te vragen. Ook wordt gezegd dat de regiegroep zich niet van de wijs moet laten brengen door kritiek, omdat dat er onvermijdelijk zal zijn.

Ten slotte wordt de regiegroep nog veel succes toegewenst en Gods zegen.

Kruisverbanden

Het lijkt erop dat er weinig verschil is in de mening over de fusie tussen wel- en niet-betrokken leden. Van de niet-betrokkenen hebben iets meer respondenten geen mening over de zaak, maar er zijn geen niet-betrokken leden die het een slechte zaak vinden.

Het lijkt erop dat er weinig verschil is in de mening over de fusie tussen wel- en niet-betrokken leden. Van de niet-betrokkenen hebben iets meer respondenten geen mening over de zaak, maar er zijn geen niet-betrokken leden die het een slechte zaak vinden.

Van de kerkverbanden staan de samenwerkingsgemeentes 100% positief tegenover de fusie. Dat is misschien niet verbazend, omdat zij al gefuseerd zijn. Verder staat de GKv er het positiefst tegenover, met 80% van de respondenten die het een goede zaak vindt. In de NGK is dat wat lager, met ongeveer 70%. Het aantal mensen binnen de NGK en GKv dat het een slechte zaak vindt is gelijk, maar in de NGK zijn er meer respondenten die er geen mening over hebben. Ook van de andere gemeenten, veelal PKN, zijn er veel mensen die er geen mening over hebben, maar ook het laagste aantal dat het een goede zaak vindt. In de grafiek lijkt het alsof het aantal mensen in overige kerkverbanden dat de fusie een slechte zaak vindt heel hoog ligt, maar hier moeten we er rekening mee houden dat dit ook de minste respondenten zijn, en dat één of twee stemmen al een groot procentueel deel kunnen uitmaken.

Van de kerkverbanden staan de samenwerkingsgemeentes 100% positief tegenover de fusie. Dat is misschien niet verbazend, omdat zij al gefuseerd zijn. Verder staat de GKv er het positiefst tegenover, met 80% van de respondenten die het een goede zaak vindt. In de NGK is dat wat lager, met ongeveer 70%. Het aantal mensen binnen de NGK en GKv dat het een slechte zaak vindt is gelijk, maar in de NGK zijn er meer respondenten die er geen mening over hebben. Ook van de andere gemeenten, veelal PKN, zijn er veel mensen die er geen mening over hebben, maar ook het laagste aantal dat het een goede zaak vindt. In de grafiek lijkt het alsof het aantal mensen in overige kerkverbanden dat de fusie een slechte zaak vindt heel hoog ligt, maar hier moeten we er rekening mee houden dat dit ook de minste respondenten zijn, en dat één of twee stemmen al een groot procentueel deel kunnen uitmaken.

Van de theologen zijn er iets meer mensen die het een goede zaak vinden en iets minder mensen die het een slechte zaak vinden. Er zijn ook theologische respondenten die er geen mening over hebben, maar dat aandeel is kleiner dan bij de niet-theologen.

Van de theologen zijn er iets meer mensen die het een goede zaak vinden en iets minder mensen die het een slechte zaak vinden. Er zijn ook theologische respondenten die er geen mening over hebben, maar dat aandeel is kleiner dan bij de niet-theologen.

Vervolgens is het nog interessant om te kijken of mensen vinden dat er verschillen zijn tussen de kerkverbanden. De NGK geeft relatief vaker aan dat die verschillen er inderdaad zijn dan de GKv. Samenwerkingsgemeentes zeggen het vaakst dat er geen verschillen zijn, gevolgd door GKv-ers. Ook veel mensen zeggen er geen mening over te hebben. Daarbij zijn de mensen uit overige gemeentes het meest vertegenwoordigd.

Vervolgens is het nog interessant om te kijken of mensen vinden dat er verschillen zijn tussen de kerkverbanden. De NGK geeft relatief vaker aan dat die verschillen er inderdaad zijn dan de GKv. Samenwerkingsgemeentes zeggen het vaakst dat er geen verschillen zijn, gevolgd door GKv-ers. Ook veel mensen zeggen er geen mening over te hebben. Daarbij zijn de mensen uit overige gemeentes het meest vertegenwoordigd.

Theologen zijn toch beter geïnformeerd over de verschillen tussen de GKv en NGK. De verhouding ja/nee is ongeveer hetzelfde als bij niet-theologen, maar er zijn veel theologen die aangeven het niet te weten.

Vragen naar aanleiding van bovenstaande onderzoeksresultaten? Mail dan naar redactie@onderwegonline.nl.

Meld je aan voor onze gratis nieuwsbrief